Ali Rıza AKSIN
  29-09-2020 10:46:00

EZİDİLİK VE ALEVİLİK (1)

“Başlangıçta Tanrı Azda (Güneş), kendi ateşinden Melek Tavus’u (Azazil’i) yarattı ve ona Evren’i ve insanı yaratma görevini verdi.”

Kimdir Tanrı Azda?

Göbeklitepe’nin ikiz tanrılarından Güneştir. Kelime anlamı “Beni Yaradan”dır. Ya da “Kendini Yaratan” anlamında “Xweda” dır.

Kimdir Melek Tavus (Azazil)?

Sümer tabletlerinin ve Semavi dinlerin Şeytan-İblis diye nitelendirdikleri baş melektir. Ancak Ezidiler kötü manada kullanılan böylesi sıfatlardan hoşlanmazlar. Onlara göre Melek Tavus (Şeytan) tanrıya karşı çıkarak insana biat etmemekte haklıydı, çünkü insan günahkardır.

Suçu neydi Melek Tavus'un?

Birincisi, yılanı kullanarak Aden Bahçelerinde yaşayan Adem ile Hava'yı buğday (semavi dinlerde elma.) yemeye ikna etmesi, ikincisi, Azda’nın emriyle bizzat kendisinin yarattığı Adem’le Hava'ya itiat etmeyi reddetmiş olmasıdır. 

Peki Aden Bahçeleri nedir?

“Asur tabletlerinde Beth Eden adlı bir medeniyetten bahsedilir. Yeri Göbekli Tepe’nin bulunduğu yer olarak tarif edilir. Tevratta bahçenin Suriye’nin kuzeyinde olduğu belirtilir. Eden kelimesi Sümerce ova anlamına gelir. Göbeklitepe ise Harran Ovası’ndadır.

Kimdir Ezidiler, Nereden Çıktılar, Nereye Dağıldılar?

Ezidiler, her sabah yüzlerini güneşe dönerek, “Ya kudret sahibi, bütün dünya halklarını kötülüklerden ve belalardan koru, bizi de ihmal etme,” diyerek dua eden bir halktır. Kudret sahibi dedikleri en büyük tanrıları Güneştir (Azda’dır). Güneşin emriyle kainatı ve insanı yaratan Melek Tavus’tur. Semavi deyişle Şeytandır.

Totemleri nedir?

Güneştir, Yılandır, Kuştur. 

Doğdukları yer?

Urfa/Harran'dır.

Yaşadıkları yer?

Üç dağın etrafıdır. Biri, Urfa, Diyarbakır ve Mardin’e dek uzanan Karacadağ, diğeri Suriye’nin kuzeydoğusundaki (Hasekinin yakınındaki) Abdülaziz Dağı, sonuncusu ise Irak’ın kuzeyindeki Sincar (Şengal) dağıdır.

Ama tarihte esas olarak Asurluların bir parçası olan Irak'ın Ninova bölgesinde yaşamışlardır. (İŞİD”in harap ettiği antik kent.)

Günümüzde Irak Federal Kürdistan Bölgesi, Türkiye, Suriye, Ermenistan, Gürcistan, Avrupa ülkeleri ve Rusya’nın sınırları dahilinde yaşarlar. 750 bin ile 1 milyon arası bir nüfusa sahip oldukları sanılmaktadır. 

Dil: Kürtçedir.

Ezidiler inançları yüzünde, Müslümanlar, Hristiyanlar ve aynı dili konuştukları Kürtlerden dahi baskı görmüşlerdir. Son İŞİD saldırısı katliama maruz kaldıkları 76. Fermandır.

Dua dili: Kürtçedir, ‘Qewl’ adını taşır.

Oruç: Êzidiler, her yılın aralık ayında üç gün oruç tutarlar. Ezidi şeyhleri, pirleri, yaşlı ve uluları 24 Aralık ve 24 Haziran’da olmak üzere yılda iki kez 40’ar gün oruç tutarlar. Halk için mecburi değildir ama... Oruç güneşin sararttığı gökyüzü ile başlar güneşin battığı akşam kızıllığıyla biter.

Kadim Alevilerdeki orjinal orucun Ezidilerdeki gibi 3 gün olduğunu ve tutma biçiminin de aynı olduğunu düşünüyoruz. 40 günlük çile Alevi dervişlerinin ve hakikat erenlerinin de geçmişte sıklıkla başvurdukları bir ibadet şeklidir.  

Namaz: El ve yüzlerini yıkayıp abdest alan Ezidiler, sabah güneş doğarken ve akşam güneş batarken yüzlerini güneşe döner, ayakta, elleri bağlı dua okuyarak kılarlar.

Hac: Kutsal bildikleri Laleş tapınağının ziyaretidir. Biz de ise türbeler, tekkeler, ziyaretler ve Haci Bektaş türbesidir.  

Mabet: Ezidilerde Laleş tapınağı dışında Hac yeri olarak kabul görmüş bir mabet yoktur. Onlar inançlarını tıpkı Aleviler gibi diledikleri yerde icra ederler.

Hiyerarşi: “Şeyh, Pir, Mürit” üçlüsüne dayanır. Katmanlar arası evlilik yasaktır. Bundaki amaç hiyerarşik düzeni ve kutsal kanı korumaktır. İnançlarından olmayanları Êzidiliğe almaz, başka inanç ve dinden olanlarla da evlilik yapmazlar.

Ezidi müritler, bir Şeyh, bir Pir, bir Usta, bir Mürebbi ve bir Ahiret Kardeşi edinmek zorundadırlar. Mürit bunlara büyük bir saygı ve bağlılık gösterir. Yılda bir kere maddi yardımda bulunur. Alevilerde ise müridin karşılığı taliptir. Şeyh mürşit, Pir pir, mürebbi rehber, ahiret kardeşliği ise müsavipliktir. Yine yakın zamana dek Alevi mürşitleri ve pirleri de sadece birbirleriyle evlenir, talipleriyle evlenmezlerdi.

10. 04. 2020

 Ali Rıza Aksın

Devam edecek...

  Bu yazı 6096 defa okunmuştur.
  FACEBOOK YORUM
Yorum
  YAZARIN DİĞER YAZILARI
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 30 26 1 3 68 20 81 +48
2 Fenerbahçe 30 25 1 4 79 25 79 +54
3 Trabzonspor 30 15 11 4 51 40 49 +11
4 Beşiktaş 30 14 12 4 40 36 46 +4
5 Kasımpaşa 30 12 11 7 53 55 43 -2
6 Başakşehir FK 30 12 12 6 38 35 42 +3
7 Çaykur Rizespor 30 12 12 6 36 47 42 -11
8 Antalyaspor 30 10 9 11 35 33 41 +2
9 Adana Demirspor 30 9 9 12 46 39 39 +7
10 Alanyaspor 30 9 9 12 38 42 39 -4
11 Sivasspor 30 9 10 11 36 43 38 -7
12 Samsunspor 30 10 14 6 35 41 36 -6
13 Kayserispor 30 10 11 9 36 43 36 -7
14 MKE Ankaragücü 30 7 11 12 36 39 33 -3
15 Hatayspor 30 7 11 12 36 40 33 -4
16 Konyaspor 30 7 11 12 31 42 33 -11
17 Gaziantep FK 30 8 15 7 34 44 31 -10
18 Fatih Karagümrük 30 7 14 9 34 38 30 -4
19 Pendikspor 30 7 15 8 34 61 29 -27
20 İstanbulspor 30 3 20 7 22 55 13 -33
Takım O G M B A Y P AV
1 Eyüpspor 27 21 5 1 64 23 64 +41
2 Göztepe 27 17 5 5 45 15 56 +30
3 Sakaryaspor 27 13 6 8 41 28 47 +13
4 Çorum FK 27 13 8 6 44 28 45 +16
5 Kocaelispor 27 13 8 6 39 31 45 +8
6 Bodrumspor 27 12 7 8 35 19 44 +16
7 Boluspor 27 12 8 7 26 28 43 -2
8 Bandırmaspor 27 11 8 8 37 24 41 +13
9 Gençlerbirliği 27 10 7 10 31 26 40 +5
10 Erzurumspor FK 27 10 7 10 26 21 37 +5
11 Ümraniyespor 27 9 12 6 32 39 33 -7
12 Keçiörengücü 27 8 11 8 24 33 32 -9
13 Manisa FK 27 7 10 10 33 33 31 0
14 Şanlıurfaspor 27 6 12 9 23 30 27 -7
15 Tuzlaspor 27 7 14 6 26 43 27 -17
16 Adanaspor 27 8 16 3 21 40 27 -19
17 Altay 27 5 19 3 12 55 15 -43
18 Giresunspor 27 2 21 4 12 55 7 -43
Takım O G M B A Y P AV
1 Esenler Erokspor 30 21 5 4 67 26 67 +41
2 Bucaspor 1928 30 18 3 9 46 19 63 +27
3 Van Spor FK 30 19 5 6 50 31 63 +19
4 1461 Trabzon FK 30 16 6 8 56 32 56 +24
5 Yeni Mersin İdman Yurdu 30 15 6 9 42 25 54 +17
6 Ankaraspor 31 14 6 11 39 26 53 +13
7 Ankara Demirspor 30 13 12 5 35 32 44 +3
8 Karacabey Belediye Spor 31 11 10 10 32 29 43 +3
9 Beyoğlu Yeniçarşıspor 30 12 13 5 35 31 41 +4
10 Diyarbekir Spor 30 11 12 7 32 30 40 +2
11 Kırklarelispor 31 9 12 10 24 34 37 -10
12 Hes İlaç Afyonspor 30 8 11 11 18 28 35 -10
13 Nazilli Belediyespor 31 10 13 8 35 49 35 -14
14 Altınordu 30 8 12 10 34 31 34 +3
15 Serik Belediyespor 31 8 13 10 25 34 34 -9
16 Zonguldak Kömürspor 30 7 15 8 29 49 26 -20
17 Kırşehir Futbol SK 31 5 20 6 28 61 21 -33
18 Bursaspor 30 5 17 8 22 50 20 -28
19 Adıyaman FK 30 3 22 5 20 52 14 -32
Takım O G M B A Y P AV
1 Aliağa Futbol A.Ş. 24 17 0 7 50 12 58 +38
2 Kepezspor FAŞ 23 18 1 4 47 11 58 +36
3 52 Orduspor FK 24 12 7 5 30 22 41 +8
4 Ayvalıkgücü Belediyespor 23 11 6 6 28 19 39 +9
5 Edirnespor 23 11 8 4 37 22 37 +15
6 İnegöl Kafkas GK 23 9 6 8 24 23 35 +1
7 Mardin 1969 Spor 23 10 9 4 31 26 34 +5
8 K.Çekmece Sinopspor 24 9 9 6 33 25 33 +8
9 Artvin Hopaspor 23 8 8 7 30 22 31 +8
10 Karabük İdmanyurdu Spor 23 9 10 4 21 31 31 -10
11 Talasgücü Belediyespor 24 8 14 2 24 37 26 -13
12 Kırıkkalegücü FK 23 6 12 5 18 29 23 -11
13 Gümüşhanespor 24 4 11 9 18 37 21 -19
14 Malatya Arguvanspor 23 2 17 4 9 40 10 -31
15 Tarsus İdman Yurdu 23 2 18 3 16 60 9 -44
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 İstanbulspor vs Çaykur Rizespor
 02/04/2024 Antalyaspor vs MKE Ankaragücü
 02/04/2024 Galatasaray vs Hatayspor
 02/04/2024 Gaziantep FK vs Alanyaspor
 03/04/2024 Sivasspor vs Fatih Karagümrük
 03/04/2024 Fenerbahçe vs Adana Demirspor
 03/04/2024 Kayserispor vs Kasımpaşa
 03/04/2024 Konyaspor vs Trabzonspor
 04/04/2024 Başakşehir FK vs Beşiktaş
 04/04/2024 Samsunspor vs Pendikspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 Keçiörengücü vs Çorum FK
 02/04/2024 Şanlıurfaspor vs Sakaryaspor
 02/04/2024 Boluspor vs Gençlerbirliği
 02/04/2024 Manisa FK vs Bodrum FK
 03/04/2024 Tuzlaspor vs Ümraniyespor
 03/04/2024 Adanaspor vs Eyüpspor
 03/04/2024 Altay vs Bandırmaspor
 03/04/2024 Kocaelispor vs Göztepe
 04/04/2024 Erzurumspor FK vs Giresunspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Diyarbekir Spor vs Nazilli Belediyespor
 03/04/2024 Esenler Erokspor vs Beyoğlu Yeniçarşıspor
 03/04/2024 Hes İlaç Afyonspor vs Altınordu
 03/04/2024 Kırklarelispor vs Bucaspor 1928
 03/04/2024 Kırşehir Futbol SK vs Adıyaman FK
 03/04/2024 Van Spor FK vs Ankaraspor
 03/04/2024 Yeni Mersin İdman Yurdu vs Karacabey Belediye Spor
 03/04/2024 Zonguldak Kömürspor vs Bursaspor
 03/04/2024 1461 Trabzon FK vs Ankara Demirspor
 03/04/2024 Kırklarelispor - Bucaspor 1928 Kırklarelispor ligde evindeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Kırklarelispor yenilmez
 03/04/2024 Diyarbekir Spor - Nazilli Belediyespor Diyarbekir Spor ligdeki son 5 maçında hiç kazanamadı  Nazilli Belediyespor yenilmez
 03/04/2024 Van Spor FK - Ankaraspor Van Spor FK ligde evindeki son 7 maçını kazandı  Van Spor FK kazanır
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Artvin Hopaspor vs Edirnespor
 03/04/2024 Ayvalıkgücü Belediyespor vs Gümüşhanespor
 03/04/2024 K.Çekmece Sinopspor vs İnegöl Kafkas GK
 03/04/2024 Malatya Arguvanspor vs Kepezspor FAŞ
 03/04/2024 Mardin 1969 Spor vs Aliağa Futbol A.Ş.
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu vs Kırıkkalegücü FK
 03/04/2024 52 Orduspor FK vs Karabük İdmanyurdu Spor
 03/04/2024 52 Orduspor FK - Karabük İdmanyurdu Spor 52 Orduspor FK ligde evindeki son 5 maçını kazandı  52 Orduspor FK kazanır
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu - Kırıkkalegücü FK Kırıkkalegücü FK ligde deplasmandaki son 8 maçında hiç kazanamadı  Tarsus İdman Yurdu yenilmez
HABER ARŞİVİ
GAZETEMİZ
Tüm Anketler
Web sitemize nasıl ulaştınız?
ŞANS OYUNLARI
BİZİ TAKİP EDİN
  • YUKARI