Ali Rıza AKSIN
  27-07-2020 12:07:00

SÖNMEYEN IŞIK

7. ve 8. Yy’da Irakta ortaya çıkan Kalendirilik, 10. Yy’da İran, Horasan ve Anadoluya yayılıp teşkilatlanmıştır. Kadim Alevilikten etkilenmiş Batini bir harekettir. Bu akımın ana felsefesi özel mülkiyet karşıtlığıdır. Dervişleri neredeyse çıplak dolaşırlardı. Kalenderiliğin dışında bunlara abdal, ışık, torlak, şeyyad, hayderi, edhemi, şemsi gibi isimler de verilirdi. Kalenderilik felsefesine ilham olan başlıca isimler şunlardır: Cemalettin Savi, Hâkim Senai, İbrahim Edhem, Külhane-ilayhar ve Baba Üryandır. Anadolu’daki Kalenderi dervişlerden biri de Otman Babadır.
Bu dervişler, mahrem yerlerini hayvan postlarıyla gizler, sırtlarında bir keşkül (topladıkları yiyecekleri koymaya yarayan kap), bellerinde iki keseli bir kuşak, elde balta ve asa ile dolaşırlardı. Baş, kaş ve sakallarını usturayla kazır ilk doğdukları gibi dolaşırlardı. En büyük pirleri, İran’da Ehli Hak (Reya Hag) denen Alevi inancına mensup Baba Tahir Üryandır. Baba Üryan neredeyse çıplak dolaşırdı. Kalenderiler, giyim kuşamlarıyla antik çağdaki kadim Aleviliğin izlerini taşırlardı. Hititlerin kayalara çizdikleri, baltalı ve tahta kılıçlı 12 tanrısına ve Gök-Şimşek Tanrı’sını betimleyen rölyeflere benzerlerdi. Dahası, çok sonra ortaya çıkacak olan Bektaşi dervişlerini andırırlardı. Ama İslam şeriatının etkin olduğu Irak, İran ve Horasan’da Şii terimlerin arkasına sığınmak zorunda kalırlardı. Kadim Alevilikle Şiiliğin karışımından oluşan bu akımlar heterodoks bir özellik taşırlardı.
Kalenderilik nedir, nasıl ortaya çıkmıştır sorusuna verilebilecek cevaplardan biri de şöyledir: Kalenderilik, Emevilerin Arap olmayan Müslümanlara tepeden bakmasına tepki olarak oluşmuş, ibadetlerini gösterişten ve gözlerden ırak yapmayı erdem sayan, kibirden, gururdan ve gösterişten kaçınmak için fakirlik donuna ve ruhuna bürünen, kabahatlerini gizlemeyerek kibirden kaçınmaya çalışan bir akımdır. Melamilik, kalenderilik, Vefailik, Hurifilik, sufilik, tasavvuf esasında Aleviliğin çağına göre oluşmuş farklı yorumlarıdır. Ortadoğu’da Abbasi ve Selçuklu egemenlerine karşı ayaklanan İsmaili ve Karmatilerin de esin kaynağı esasında bu batıni (Melanilik ile Kalenderilik) akımlardır. Daha gerisi Mani, Hürrem, Mazdek ve Kadim Aleviliğe dek gider.
Ortadoğu’da şekillenen bu Batini hareketlerin Anadoluya sıçraması Ebul Vefa ve onun ardılı Baba İlyasla olmuştur. Hatta Anadolu’nun batısına yerleşmiş olan Rum abdalları ve çok tanıdık bir isim olan Edebali ve Geyikli Baba da bunlardandır. Bektaşilik ise bu akımların bir bileşkesi gibidir. Yalnız Bektaşiliği Ortadoğu’daki heteredoks akımlardan ayıran temel fark Mezopotamya ve Anadolu’daki köklerine bağlı kalışıdır. Bektaşilik; Ali-12 İmam, Kerbela kültüne yüz vermeyerek antik kökleri üzerinde yükselir. 14 bin yıllık doğa kültünün izlerini taşır. Dünya malına meyletmeyen, insanın çıplak doğduğuna ve her şeyin ortak olduğuna inanan Şeyh Bedrettin Hareketi (14. Yy.) ise, Orta Doğu'dan çıkıp Anadoluya yayılan batıni akımlardan direk etkilenmiştir. Şeyh Bedrettin’in militan ve komutanları birer kalenderiydi aynı zamanda. Keza 15. Yy’da Celali ayaklanmalarına önderlik eden dervişler de...
Ahmet Yaşar Ocak’ın Babailer İsyanı adlı kitabında Mahmud b. el-Hatîb adında bir Selçuklu yazarın Fustat'ul-Adâle fi Kavâidi's-Saltana adlı eserinden alıntı yaparak biraz da egemenlerin gözüyle şu tespitleri aktarır:
"Kalenderiler, ibâhiyye (helal haram tanımayan) ve zenâdika (dinsiz) taifesidir ve İran'daki Hurremîler'e ve Mazdekîler'e benzerler. Kalenderîler, şeriat ve ahlâk kanunlarına riayet etmedikleri gibi dînî yasakları da tanımıyorlar, namaz kılmıyorlar, fakat şarap içip, esrar kullanıyorlardı; hattâ aralarında homoseksüeller de vardı ve bunu hiçbir utanç duymadan yapıyorlardı.”
Sonuç olarak yakından uzağa doğru; Kızılbaşlık, Hurifilik, Bedreddinilik, Bektaşilik, Abdallık, Işıkçılık, Karmati-İsmaili felsefesi; Batinilik, Melamilik, Kalenderilik, Reya Hag (Yaresanlık), Manizm, Hürremiye, Mezdek gibi inanç ve akımların dayandığı ana felsefe, Evren’i ve onun zerresini (insanı) Hakk bilen kadim Aleviliğe dayanır. İnsanı Hakk bilip de dört kapı kırk makamı es geçmek mümkün mü?
Dört kapı kırk makamdan geçip de nefsi öldürmemek mümkün mü?
O halde melamiliğin, abdallığın, dervişliğin, sufiliğin, bektaşiliğin, bilimin, gerçeğe hü diyerek zalime karşı durmanın yolu her daim Alevilikten geçmiştir.
14 bin yıldır sönmeyen ışıktır Alevilik.
Aşk ile...
 
 
15. 07. 2019
Ali Rıza Aksın
  Bu yazı 5809 defa okunmuştur.
  FACEBOOK YORUM
Yorum
  YAZARIN DİĞER YAZILARI
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 30 26 1 3 68 20 81 +48
2 Fenerbahçe 30 25 1 4 79 25 79 +54
3 Trabzonspor 30 15 11 4 51 40 49 +11
4 Beşiktaş 30 14 12 4 40 36 46 +4
5 Kasımpaşa 30 12 11 7 53 55 43 -2
6 Başakşehir FK 30 12 12 6 38 35 42 +3
7 Çaykur Rizespor 30 12 12 6 36 47 42 -11
8 Antalyaspor 30 10 9 11 35 33 41 +2
9 Adana Demirspor 30 9 9 12 46 39 39 +7
10 Alanyaspor 30 9 9 12 38 42 39 -4
11 Sivasspor 30 9 10 11 36 43 38 -7
12 Samsunspor 30 10 14 6 35 41 36 -6
13 Kayserispor 30 10 11 9 36 43 36 -7
14 MKE Ankaragücü 30 7 11 12 36 39 33 -3
15 Hatayspor 30 7 11 12 36 40 33 -4
16 Konyaspor 30 7 11 12 31 42 33 -11
17 Gaziantep FK 30 8 15 7 34 44 31 -10
18 Fatih Karagümrük 30 7 14 9 34 38 30 -4
19 Pendikspor 30 7 15 8 34 61 29 -27
20 İstanbulspor 30 3 20 7 22 55 13 -33
Takım O G M B A Y P AV
1 Eyüpspor 27 21 5 1 64 23 64 +41
2 Göztepe 27 17 5 5 45 15 56 +30
3 Sakaryaspor 27 13 6 8 41 28 47 +13
4 Çorum FK 27 13 8 6 44 28 45 +16
5 Kocaelispor 27 13 8 6 39 31 45 +8
6 Bodrumspor 27 12 7 8 35 19 44 +16
7 Boluspor 27 12 8 7 26 28 43 -2
8 Bandırmaspor 27 11 8 8 37 24 41 +13
9 Gençlerbirliği 27 10 7 10 31 26 40 +5
10 Erzurumspor FK 27 10 7 10 26 21 37 +5
11 Ümraniyespor 27 9 12 6 32 39 33 -7
12 Keçiörengücü 27 8 11 8 24 33 32 -9
13 Manisa FK 27 7 10 10 33 33 31 0
14 Şanlıurfaspor 27 6 12 9 23 30 27 -7
15 Tuzlaspor 27 7 14 6 26 43 27 -17
16 Adanaspor 27 8 16 3 21 40 27 -19
17 Altay 27 5 19 3 12 55 15 -43
18 Giresunspor 27 2 21 4 12 55 7 -43
Takım O G M B A Y P AV
1 Esenler Erokspor 30 21 5 4 67 26 67 +41
2 Bucaspor 1928 30 18 3 9 46 19 63 +27
3 Van Spor FK 30 19 5 6 50 31 63 +19
4 1461 Trabzon FK 30 16 6 8 56 32 56 +24
5 Yeni Mersin İdman Yurdu 30 15 6 9 42 25 54 +17
6 Ankaraspor 31 14 6 11 39 26 53 +13
7 Ankara Demirspor 30 13 12 5 35 32 44 +3
8 Karacabey Belediye Spor 31 11 10 10 32 29 43 +3
9 Beyoğlu Yeniçarşıspor 30 12 13 5 35 31 41 +4
10 Diyarbekir Spor 30 11 12 7 32 30 40 +2
11 Kırklarelispor 31 9 12 10 24 34 37 -10
12 Hes İlaç Afyonspor 30 8 11 11 18 28 35 -10
13 Nazilli Belediyespor 31 10 13 8 35 49 35 -14
14 Altınordu 30 8 12 10 34 31 34 +3
15 Serik Belediyespor 31 8 13 10 25 34 34 -9
16 Zonguldak Kömürspor 30 7 15 8 29 49 26 -20
17 Kırşehir Futbol SK 31 5 20 6 28 61 21 -33
18 Bursaspor 30 5 17 8 22 50 20 -28
19 Adıyaman FK 30 3 22 5 20 52 14 -32
Takım O G M B A Y P AV
1 Aliağa Futbol A.Ş. 24 17 0 7 50 12 58 +38
2 Kepezspor FAŞ 23 18 1 4 47 11 58 +36
3 52 Orduspor FK 24 12 7 5 30 22 41 +8
4 Ayvalıkgücü Belediyespor 23 11 6 6 28 19 39 +9
5 Edirnespor 23 11 8 4 37 22 37 +15
6 İnegöl Kafkas GK 23 9 6 8 24 23 35 +1
7 Mardin 1969 Spor 23 10 9 4 31 26 34 +5
8 K.Çekmece Sinopspor 24 9 9 6 33 25 33 +8
9 Artvin Hopaspor 23 8 8 7 30 22 31 +8
10 Karabük İdmanyurdu Spor 23 9 10 4 21 31 31 -10
11 Talasgücü Belediyespor 24 8 14 2 24 37 26 -13
12 Kırıkkalegücü FK 23 6 12 5 18 29 23 -11
13 Gümüşhanespor 24 4 11 9 18 37 21 -19
14 Malatya Arguvanspor 23 2 17 4 9 40 10 -31
15 Tarsus İdman Yurdu 23 2 18 3 16 60 9 -44
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 İstanbulspor vs Çaykur Rizespor
 02/04/2024 Antalyaspor vs MKE Ankaragücü
 02/04/2024 Galatasaray vs Hatayspor
 02/04/2024 Gaziantep FK vs Alanyaspor
 03/04/2024 Sivasspor vs Fatih Karagümrük
 03/04/2024 Fenerbahçe vs Adana Demirspor
 03/04/2024 Kayserispor vs Kasımpaşa
 03/04/2024 Konyaspor vs Trabzonspor
 04/04/2024 Başakşehir FK vs Beşiktaş
 04/04/2024 Samsunspor vs Pendikspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 Keçiörengücü vs Çorum FK
 02/04/2024 Şanlıurfaspor vs Sakaryaspor
 02/04/2024 Boluspor vs Gençlerbirliği
 02/04/2024 Manisa FK vs Bodrum FK
 03/04/2024 Tuzlaspor vs Ümraniyespor
 03/04/2024 Adanaspor vs Eyüpspor
 03/04/2024 Altay vs Bandırmaspor
 03/04/2024 Kocaelispor vs Göztepe
 04/04/2024 Erzurumspor FK vs Giresunspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Diyarbekir Spor vs Nazilli Belediyespor
 03/04/2024 Esenler Erokspor vs Beyoğlu Yeniçarşıspor
 03/04/2024 Hes İlaç Afyonspor vs Altınordu
 03/04/2024 Kırklarelispor vs Bucaspor 1928
 03/04/2024 Kırşehir Futbol SK vs Adıyaman FK
 03/04/2024 Van Spor FK vs Ankaraspor
 03/04/2024 Yeni Mersin İdman Yurdu vs Karacabey Belediye Spor
 03/04/2024 Zonguldak Kömürspor vs Bursaspor
 03/04/2024 1461 Trabzon FK vs Ankara Demirspor
 03/04/2024 Kırklarelispor - Bucaspor 1928 Kırklarelispor ligde evindeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Kırklarelispor yenilmez
 03/04/2024 Diyarbekir Spor - Nazilli Belediyespor Diyarbekir Spor ligdeki son 5 maçında hiç kazanamadı  Nazilli Belediyespor yenilmez
 03/04/2024 Van Spor FK - Ankaraspor Van Spor FK ligde evindeki son 7 maçını kazandı  Van Spor FK kazanır
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Artvin Hopaspor vs Edirnespor
 03/04/2024 Ayvalıkgücü Belediyespor vs Gümüşhanespor
 03/04/2024 K.Çekmece Sinopspor vs İnegöl Kafkas GK
 03/04/2024 Malatya Arguvanspor vs Kepezspor FAŞ
 03/04/2024 Mardin 1969 Spor vs Aliağa Futbol A.Ş.
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu vs Kırıkkalegücü FK
 03/04/2024 52 Orduspor FK vs Karabük İdmanyurdu Spor
 03/04/2024 52 Orduspor FK - Karabük İdmanyurdu Spor 52 Orduspor FK ligde evindeki son 5 maçını kazandı  52 Orduspor FK kazanır
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu - Kırıkkalegücü FK Kırıkkalegücü FK ligde deplasmandaki son 8 maçında hiç kazanamadı  Tarsus İdman Yurdu yenilmez
HABER ARŞİVİ
GAZETEMİZ
Tüm Anketler
Web sitemize nasıl ulaştınız?
ŞANS OYUNLARI
BİZİ TAKİP EDİN
  • YUKARI