Rıza AYDIN
  16-06-2020 10:04:00

SÖZCÜKLERİN DİLİ

Bir ihtiyacı, bir durumu izah etmek için yaratılan sözcüklerin, zaman içinde ya da değişik coğrafyalarda anlamlarında değişmeler, kaymalar olur; bazan da başka bir dilden gelen bir söz, o dilin asıl sözünü unutturup onun yerine geçerler. 

Sözcüklerin anlamların değişip, başka anlamlarda kullanılmasına o sözün “galatı” deniyor. “Galatı lügatından meşhurdur” sözü buradan çıkışmıştır. 

Mesela kapı kolu anlamına gelen Farsça “pejvent” sözünden, “pezevenk” sözü üretilmiş. Hala bugün olmuş, Azerbaycan’da, İranda öğretmenlere, okul müdürlerine, muhabbet erbabı kişilere pezevenk deniyor. Hatırlarsanız, Süleyman Demirel, Haydar Eliyev’in konuğu olarak Azerbeycana gittiğinde, onu spiker “Türkiye’nin baş pezevengi geldi, hoş geldi” diye taktim etmişti. Üstat Abdülbaki Gölpınarlı’nın “Tasavvuftan dilimize geçen deyimler ve atasözleri” adlı kitabında söylendiğine göre, eskiden Bektaşi Dergahlarında, Bektaşi tekkelerinde muhabbet erbabı kişilere pezevenk denirmiş. 

Mesela bir tekkeden muhabbet erbabı bir Derviş, başka bir tekkeye muhabbet için geldiğinde, muhabbet tellalı, tekke ya da dergah içinde, o dervişin gelişini omuzunda ki davul çalarak bunu duyururmuş; mesela, “ey ahali duyduk duymadaydık, demeyin, İstanbul Şah Kulu Dergahının tel ehli olan Arif Baba erenler  muhabbet meydanı açacaktır” diye bunu duyurmuş.

Eskiden konuya “kapı” anlamına gelen “bab” denirmiş. İnsanlara bir konunun kapısını açıp, bir odaya alır gibi, o konunun içine girdirecek olan Kapı açıcı anlamındaki pezevengin etrafında toplanılıp, muhabbet edilirmiş. Bu anlamda kapıcı sözü bu günkü asistanı sözünün muadiliymiş; mesela falan ermişin kapıcısıydı sözünü böyle anlamak gerekir.  Olur ya bu muhabbet sırasında birbiri ile karşılaşıp, tanışan iki kişi birbirini sevip,  evlenirlermiş. İşte bu süreci karalamak isteyen Sünni güruh, tekkelerde -dergahlarda  muhabbet tellalı çağırıp, kadını erkeği bir araya getiriyor demişler; böylece Osmanlı ülkesinde bu sözün galatı çıkmış. 

Mesela, 1300 ila 1500 yılları arasında yazılan tarih kitaplarına bakın, bu günkü “Silah” sözünün yerine “yarak” sözü kullanılır. Mesela kitap, “silahlanıp geldiler” anlamında “yaraklanıp geldiler” der. 

Bu günkü “Ser+best” tabiri de, sözcüğün galatıdır. “Ser”, “baş” demek, “best” ise “bağlı” demek, sözcüğün anlamı başı bağlı demektir. Eskiden surlarla çevrili, şehir devletlerinin kapısından içeri girmek için, bu günkü “vize” anlamında, kapıya gelip, şehre girmek isteyene, bu şarda senin ne işin var, niye girmek istiyorsun diye sorarlarmış. Eğer şara girmek isteyen kişinin, bir ahi ocağından alınmış, ustalık belgesi vs varsa ya da nerede ne işi olduğunu gösterecek bir belgesi varsa, “bunun başı bağlı, seyip gezip, serserilik yapamaz” anlamında, “başıbağlı = Serbest deyip sur kapısından içeri alırlarmış. Zamanla bu söz bu günkü manasına kavuşmuş.

Bazı sözler de vardır ki, yabancı bir dilden gelip, diğer dildekinin yerine geçer.

Mesela Yunus Emre bir şiirinde: 
“Yunus düşte gördü seni / Sayrı mısın sağlar mısın?” Diyor. 
Kadim Oğuz dilindeki sayrı sözünün yerini bu gün “Hasta” sözü almış. 

“Od” sözü de böyle:
“Bir od düştü cümle Cihan ağladı” diyor bir türkü. 

Şimdi “od” sözü gitmiş, yerine “ateş” sözü gelmiş. 

Eskiden Türkçe üzerine böyle muhabbetler eder, nasıl bir kültür istilası altında kalındığını görüp, ah vah ederdik. Biz solcular eskiden öz Türkçeciydik, öz Türkçe sözcüklerle konuşurduk, sağcılarsa Ahmet Kabaklı’nın izinden gider, Osmanlıca, Arapça sözler kullanırlardı; insanın hey gidi günler heyyy diyesi geliyor. 

Daha fazla uzatmayayım, anlayana bu kadar yeter. 

“İslamın içi”, “İslamın dışı” sözleri de Avrupa’da örneğin Avusturya da buradakinden farklı bir anlama geliyor; derler ya “zarfa değil mazrufa” yani içindekine bakacaksın.

Bütün Avrupa’da olduğu gibi, Avusturya’da da Asya’nın, Afrika’nın çeşitli ülkelerinden gelen, Afganistanlı, Pakistanlı, Arabistanlı, Türkiyeli, Hıristiyan ahlakına,  Avrupa’daki oturmuş sosyal hayata kötü gözle bakan Sünni -Şeriatçıların her renginden insan “İslam birliği” çatısı altında örgütlenip, bir araya gelmişler. Aleviler, Avrupa’daki sosyal hayata uyumlular, onların ahlakına da bir itirazları yok. Avusturya da çıkarılan bir yasa Alevilere de Eğer Müslümansanız sizde bu “İslam birliği” örgütünün, yapısı içinde var olacaksınız diyor; dayatma bu. 

Aleviler de, her ülkeden gelmiş olan, Sünni - Şeriatçı  her türlü rengi içinde barındıran “İslam Birliği” denilen bunyapının içinde olmak yerine, bağımsız, bağlantısız bir gurup olarak Alevi adıyla var olup, öyle tanınmak istiyor; burada anlaşılmayacak bir durum var mı? Benim anladığım kadarıyla Avusturya da ki “İslamın içi”, “İslamın dışı” söylemi üzerinde yapılan tartışmanın özü bu. Aleviler “yol bir Sürek binbir” diyerek kendi içlerin de ki farklılıklara izin verip, bunları üzerine muhabbetler ediyorlar ama Avusturya da ki bu tartışmanın,  ideolojik, inançsal bir yani yok, somut, özel bir örgütsel yapıyı anlatıyor.  

Biz bu gün Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı gibi Emevi geleneğinin bir türevi olan Sünni teşkilat içine girmek, orada varolmak istemiyoruz da Avusturya da ki Aleviler, dünyanın her yerinden gelip, örgütlenen Şeriatçısından, “ılımlısına” her türlü Sünni kesimi içinde barındıracak olan bir teşkilatın içinde nasıl varolsunlar, kendilerini bunlarla özdeşleştirerek nasıl ifade etsinler?  Bence bu eşyanın tabiatına aykırıdır. Bunun için de, Avusturya da Aleviler, Alevi adıyla bir gurup olarak kalıp, bu Şeriatçı yapılardan ayrı olmalıdırlar. Nasıl ki biz, vakti zamanında İzzettin Doğan ile Fetullah Gülen’in ortak projesi olan “cami- Cem evi projesine” karşı mücadele ettiysek, Avusturya da ki yoldaşlarımız da buna karşı aynen öyle mücadele ediyorlar. Alevilerle, Sünnileri aynileştirmeye çalışan her proje yanlıştır. Bizler her inanca saygılıyız ama bilinmeli ki, Alevilik ile Sünnilik iki kadim yoldur, bunlar birbirleri ile aynileşemezler. 

Bilmem anlata bildim mi?

Aşk ile.

  Bu yazı 22128 defa okunmuştur.
  FACEBOOK YORUM
Yorum
  YAZARIN DİĞER YAZILARI
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 30 26 1 3 68 20 81 +48
2 Fenerbahçe 30 25 1 4 79 25 79 +54
3 Trabzonspor 30 15 11 4 51 40 49 +11
4 Beşiktaş 30 14 12 4 40 36 46 +4
5 Kasımpaşa 30 12 11 7 53 55 43 -2
6 Başakşehir FK 30 12 12 6 38 35 42 +3
7 Çaykur Rizespor 30 12 12 6 36 47 42 -11
8 Antalyaspor 30 10 9 11 35 33 41 +2
9 Adana Demirspor 30 9 9 12 46 39 39 +7
10 Alanyaspor 30 9 9 12 38 42 39 -4
11 Sivasspor 30 9 10 11 36 43 38 -7
12 Samsunspor 30 10 14 6 35 41 36 -6
13 Kayserispor 30 10 11 9 36 43 36 -7
14 MKE Ankaragücü 30 7 11 12 36 39 33 -3
15 Hatayspor 30 7 11 12 36 40 33 -4
16 Konyaspor 30 7 11 12 31 42 33 -11
17 Gaziantep FK 30 8 15 7 34 44 31 -10
18 Fatih Karagümrük 30 7 14 9 34 38 30 -4
19 Pendikspor 30 7 15 8 34 61 29 -27
20 İstanbulspor 30 3 20 7 22 55 13 -33
Takım O G M B A Y P AV
1 Eyüpspor 27 21 5 1 64 23 64 +41
2 Göztepe 27 17 5 5 45 15 56 +30
3 Sakaryaspor 27 13 6 8 41 28 47 +13
4 Çorum FK 27 13 8 6 44 28 45 +16
5 Kocaelispor 27 13 8 6 39 31 45 +8
6 Bodrumspor 27 12 7 8 35 19 44 +16
7 Boluspor 27 12 8 7 26 28 43 -2
8 Bandırmaspor 27 11 8 8 37 24 41 +13
9 Gençlerbirliği 27 10 7 10 31 26 40 +5
10 Erzurumspor FK 27 10 7 10 26 21 37 +5
11 Ümraniyespor 27 9 12 6 32 39 33 -7
12 Keçiörengücü 27 8 11 8 24 33 32 -9
13 Manisa FK 27 7 10 10 33 33 31 0
14 Şanlıurfaspor 27 6 12 9 23 30 27 -7
15 Tuzlaspor 27 7 14 6 26 43 27 -17
16 Adanaspor 27 8 16 3 21 40 27 -19
17 Altay 27 5 19 3 12 55 15 -43
18 Giresunspor 27 2 21 4 12 55 7 -43
Takım O G M B A Y P AV
1 Esenler Erokspor 30 21 5 4 67 26 67 +41
2 Bucaspor 1928 30 18 3 9 46 19 63 +27
3 Van Spor FK 30 19 5 6 50 31 63 +19
4 1461 Trabzon FK 30 16 6 8 56 32 56 +24
5 Yeni Mersin İdman Yurdu 30 15 6 9 42 25 54 +17
6 Ankaraspor 31 14 6 11 39 26 53 +13
7 Ankara Demirspor 30 13 12 5 35 32 44 +3
8 Karacabey Belediye Spor 31 11 10 10 32 29 43 +3
9 Beyoğlu Yeniçarşıspor 30 12 13 5 35 31 41 +4
10 Diyarbekir Spor 30 11 12 7 32 30 40 +2
11 Kırklarelispor 31 9 12 10 24 34 37 -10
12 Hes İlaç Afyonspor 30 8 11 11 18 28 35 -10
13 Nazilli Belediyespor 31 10 13 8 35 49 35 -14
14 Altınordu 30 8 12 10 34 31 34 +3
15 Serik Belediyespor 31 8 13 10 25 34 34 -9
16 Zonguldak Kömürspor 30 7 15 8 29 49 26 -20
17 Kırşehir Futbol SK 31 5 20 6 28 61 21 -33
18 Bursaspor 30 5 17 8 22 50 20 -28
19 Adıyaman FK 30 3 22 5 20 52 14 -32
Takım O G M B A Y P AV
1 Aliağa Futbol A.Ş. 24 17 0 7 50 12 58 +38
2 Kepezspor FAŞ 23 18 1 4 47 11 58 +36
3 52 Orduspor FK 24 12 7 5 30 22 41 +8
4 Ayvalıkgücü Belediyespor 23 11 6 6 28 19 39 +9
5 Edirnespor 23 11 8 4 37 22 37 +15
6 İnegöl Kafkas GK 23 9 6 8 24 23 35 +1
7 Mardin 1969 Spor 23 10 9 4 31 26 34 +5
8 K.Çekmece Sinopspor 24 9 9 6 33 25 33 +8
9 Artvin Hopaspor 23 8 8 7 30 22 31 +8
10 Karabük İdmanyurdu Spor 23 9 10 4 21 31 31 -10
11 Talasgücü Belediyespor 24 8 14 2 24 37 26 -13
12 Kırıkkalegücü FK 23 6 12 5 18 29 23 -11
13 Gümüşhanespor 24 4 11 9 18 37 21 -19
14 Malatya Arguvanspor 23 2 17 4 9 40 10 -31
15 Tarsus İdman Yurdu 23 2 18 3 16 60 9 -44
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 İstanbulspor vs Çaykur Rizespor
 02/04/2024 Antalyaspor vs MKE Ankaragücü
 02/04/2024 Galatasaray vs Hatayspor
 02/04/2024 Gaziantep FK vs Alanyaspor
 03/04/2024 Sivasspor vs Fatih Karagümrük
 03/04/2024 Fenerbahçe vs Adana Demirspor
 03/04/2024 Kayserispor vs Kasımpaşa
 03/04/2024 Konyaspor vs Trabzonspor
 04/04/2024 Başakşehir FK vs Beşiktaş
 04/04/2024 Samsunspor vs Pendikspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 Keçiörengücü vs Çorum FK
 02/04/2024 Şanlıurfaspor vs Sakaryaspor
 02/04/2024 Boluspor vs Gençlerbirliği
 02/04/2024 Manisa FK vs Bodrum FK
 03/04/2024 Tuzlaspor vs Ümraniyespor
 03/04/2024 Adanaspor vs Eyüpspor
 03/04/2024 Altay vs Bandırmaspor
 03/04/2024 Kocaelispor vs Göztepe
 04/04/2024 Erzurumspor FK vs Giresunspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Diyarbekir Spor vs Nazilli Belediyespor
 03/04/2024 Esenler Erokspor vs Beyoğlu Yeniçarşıspor
 03/04/2024 Hes İlaç Afyonspor vs Altınordu
 03/04/2024 Kırklarelispor vs Bucaspor 1928
 03/04/2024 Kırşehir Futbol SK vs Adıyaman FK
 03/04/2024 Van Spor FK vs Ankaraspor
 03/04/2024 Yeni Mersin İdman Yurdu vs Karacabey Belediye Spor
 03/04/2024 Zonguldak Kömürspor vs Bursaspor
 03/04/2024 1461 Trabzon FK vs Ankara Demirspor
 03/04/2024 Kırklarelispor - Bucaspor 1928 Kırklarelispor ligde evindeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Kırklarelispor yenilmez
 03/04/2024 Diyarbekir Spor - Nazilli Belediyespor Diyarbekir Spor ligdeki son 5 maçında hiç kazanamadı  Nazilli Belediyespor yenilmez
 03/04/2024 Van Spor FK - Ankaraspor Van Spor FK ligde evindeki son 7 maçını kazandı  Van Spor FK kazanır
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Artvin Hopaspor vs Edirnespor
 03/04/2024 Ayvalıkgücü Belediyespor vs Gümüşhanespor
 03/04/2024 K.Çekmece Sinopspor vs İnegöl Kafkas GK
 03/04/2024 Malatya Arguvanspor vs Kepezspor FAŞ
 03/04/2024 Mardin 1969 Spor vs Aliağa Futbol A.Ş.
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu vs Kırıkkalegücü FK
 03/04/2024 52 Orduspor FK vs Karabük İdmanyurdu Spor
 03/04/2024 52 Orduspor FK - Karabük İdmanyurdu Spor 52 Orduspor FK ligde evindeki son 5 maçını kazandı  52 Orduspor FK kazanır
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu - Kırıkkalegücü FK Kırıkkalegücü FK ligde deplasmandaki son 8 maçında hiç kazanamadı  Tarsus İdman Yurdu yenilmez
HABER ARŞİVİ
GAZETEMİZ
Tüm Anketler
Web sitemize nasıl ulaştınız?
ŞANS OYUNLARI
BİZİ TAKİP EDİN
  • YUKARI