SİBEL ÖZBUDUN-TEMEL DEMİRER
"Bu cehenneme
şeytan bile daha
fazla dayanamaz."[1]
Malumun ilamı: "Sermaye tepeden tırnağa kana ve pisliğe bulanmış olarak gelir," der Karl Marx, ve haklıdır: kapitalizm kirlidir, kirletir.
Lafı uzatmadan, hızla sıralayalım!
Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Programı, büyük şehirlerdeki ses kirliliğinin Avrupa genelinde her yıl ortalama 12 bin zamansız ölüme yol açtığını açıkladı![2]
'Avrupa Çevre Ajansı'nın (EEA) 'Kanseri Yenmek - Çevrenin Rolü' başlıklı raporuna göre Avrupa genelinde her yıl yaklaşık 3 milyon yeni kanser vakası ortaya çıkıyor ve 1.3 milyon kişi kanser nedeniyle hayatını kaybediyor![3]
'Eko Akcija' Derneği Sözcüsü Anes Podic, Dünya Bankası'nın Bosna Hersek'te hava kirliliğine bağlı ölümlerin yıllık 3 bin 400, Avrupa Çevre Ajansı'nın da 5 bin civarında olduğunu belirlediğini ifade ederek "Bu sayılar çok fazla. Neredeyse Bosna Hersek'te yaşanan ölümlerin yüzde 20'si hava kirliliğine bağlı nedenlerden kaynaklanıyor," dedi![4]
'WWF-Türkiye ve Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü'nün plastik kirliliği raporuna göre, atık yönetimindeki eksiklikler nedeniyle dünya genelinde plastik atıkların yüzde 37'si hâlihazırda toprak, tatlı su ve denizlere karışarak kirliliğe sebep oluyor![5]
'Türkiye Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu' Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Tezer Kutluk, hava kirliliğinin, Avrupa'da tüm kanserlerin yüzde 1'inden, tüm kanser ölümlerinin ise yüzde 2'sinden sorumlu olduğunu, akciğer kanserinde ise hava kirliliğinin rolünün yüzde 9'a çıktığını söyledi!
Kimyasal odaklı sağlık sorunları artık yaşamın her yerinde insanlığı tehdit ediyor;[6] beş yılda plastik atık tesislerinde çıkan yangın sayısı 20 kat arttı. Çukurova Üniversitesi'nden Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, "1 ton plastik yandığında 2.9 ton karbondioksit ortaya çıkıyor. Halk sağlığını tehdit ediyor,"[7] dedi!
* * * * *
Söz konusu kirlenmelerinin en önde geleni elbette, altın madenciliğidir!
Altın doğada en az bulunan minerallerden biridir. Dünyanın geniş bir bölümünde düşük yoğunluklarda bulunur. Yer kürenin tahminen milyonda birini teşkil eder. Altının meta değerini artıran nedenlerden biri, doğada az bulunmasıyken; uluslararası ticarette altın çok önemli bir yer tutarken; Bertrand Russel'ın, "Altın Güney Afrika'da yerin altından yoğun çalışmalarla çıkarılıyor. Hırsızlığa ve soyguna karşı geniş güvenlik önlemleri altında taşınarak, New York ve Londra'da yine yerin altında çelik kasalara gömülüyor. Hiç çıkarılmasaydı ne değişirdi ki?"[8] demesi boşuna değildir.
Çünkü zehirli aşırı atık üreten altın madenleri, dünyada üretilen diğer metallerin toplam atığının ortalama 10 katı atığı tek başına yaratmaktadır.
Siyanürle altın ayrıştırmanın ağır sonuçları olduğu yaşanmış olaylarla ortadayken; bu üretimlerin insanlık için hiçbir yararı olmadığı herkesin malumudur. Örneğin dünyada altının yüzde 85'i mücevherat için tüketilmektedir!
Geçmişte Eurogold'un Bergama'da yaptığı gibi, bugünlerde Kazdağları, Madra Dağı, Kozak Yaylası, Erzincan İliç, Ordu Fatsa vb. birçok bölgede altın madenleri yaşamı zehirlemeyi sürdürürken, üretilen altının yaklaşık yüzde 85'i siyanürleme yöntemiyle üretilmektedir.
Siyanürleme yönteminin temel prensibi, kayaç içindeki altını siyanür kompleksi hâlinde nispeten selektif olarak çözeltiye almak ve yan kayaçtan ayrıştırmaktır. Siyanür, hidrojen siyanür (HCN), sodyum siyanür (NaCN) ve potasyum siyanür (KCN) gibi bileşikler hâlinde ya da serbest hâlde bulunur. Su yüzeyinde bulunan siyanür HCN formuna dönüşür ve buharlaşır. Siyanür yüksek konsantrasyonlarda toprak mikroorganizmaları için toksiktir yani toprağı zehirler ve yeraltı sularına geçer. Siyanür havadan, içme sularından, toprağa değen cilt yoluyla ve siyanür bulaşmış yiyeceklerin yenmesi yoluyla vücuda alınır. Bunlar, çoğu ölümle sonuçlanan birçok ağır hastalığa neden olur.
SİYANÜRLÜ ALTIN ÜRETİMİYLE DÜNYADA YAŞANAN FELAKETLER[9] |
|
1995 |
Guyana'da Omai Altın Madeni'nde atık barajının seddesi yarıldı, 4.2 milyon m³ siyanürlü atık boşaldı ve Essequibo Nehri'ni Atlantik'e kadar zehirledi. Bölge halkı hâlâ kanser ve benzeri çeşitli hastalıklara yakalanırken, binlercesi yaşamını yitirdi. |
1995 |
Filipinler'de Surigao del Norte Altın Madeni'nde barajın temelinde çökme yaşandı, 500 bin m³ zehirli atık tarım alanlarına yayıldı. |
1998 |
Kırgızistan'daki Kumtör Altın Madeni'ne siyanür taşıyan bir kamyon Barskun Nehri'ne uçtu. Zehir 8 km sonra Orta Asya'nın en büyük kaplıcalarının bulunduğu noktada Issık Göl'üne ulaştı. |
1999 |
Filipinler'de Surigao del Notre Altın Madeni'nde yıpranan bir borudan atık çıkışı sonucu yine bir kaza meydana geldi. 700 bin m³ zehirli çamur tarlalara yayıldı. |
2000 |
Romanya'da Baia Mare Altın Madeni'nde aşırı yağışlar sonucunda baraj taşıp yırtılınca 100 bin m³ siyanürlü akışkan Tizsa ve Tuna ırmaklarına boşaldı. |
2000 |
Endonezya'da Grasberg Altın Madeni'nde baraj taştı. Amungme yerlilerinin köyleri zehirli çamur istilasına uğradı. |
Bun(lar)a rağmen coğrafyamızda yıkım tüm şiddetiyle sürdürülmekte ve coğrafyamızın dağı, taşı, ormanı, suyu, tarihi ve ekolojik alanları maden şirketlerine peşkeş çekilmektedir, doğal varlıklar bakımından zengin bir ekosisteme sahip 24 ilin ortalama yüzde 63'ü maden şirketlerine ruhsatlandırıldı.[10]
Sonuç ise malumun ilamı, yıkım! "Nasıl" mı? Şöyle...[11]
Coğrafyamızın birçok bölgesinde, başta altın olmak üzere çeşitli madenleri arama çalışmaları yaygınlaşırken; ormanlar yok, tarım arazileri, meralar delik deşik edilmektedir. Her tür maden aramasında, kazılan zeminin yıkanması/madenin ayrıştırılması için yoğun su kullanıldığı bilinmektedir. Yabancı şirketler üretimi en ucuz yoldan gerçekleştirmek için kendi ülkelerinde yasak olan asit kullanımlı yöntemler kullanmaktadırlar![12]
Söz konusu yıkım AKP döneminde, emperyalist yağma ile had safhaya ulaşmıştır![13]
- Balıkesir/Sındırgı/Kızıltepe altın madeni, Tavşan altın-gümüş projesi - Zenit Madencilik: Ariana Resources (İngiltere, Londra borsasına kayıtlı şirket) |
- Artvin Salınbaş-Ardala altın projesi- Ariana Resources (İngiltere, Londra borsasına kayıtlı şirket) |
- İzmir Efemçukuru ve Uşak Kışladağ altın madenleri - Eldorado Gold'un (Kanada) iştiraki olan TÜPRAG metal madencilik |
- Çanakkale Kirazlı-Ağı Dağı altın projesi - Alamos Gold (Kanada)[14] |
- Kayseri/Develi Öksüt altın madeni projesi - Öksüt madencilik (Centarra Gold Inc. şirketinin iştiraki) |
- Erzincan/İliç Çöpler altın madeni - Anagold madencilik: Yüzde 80 Alacer Gold (Avusturalya) - Yüzde 20 Lidya Madencilik (Çalık Holding) |
- Balıkesir/İvrindi altın projesi, Balıkesir/Gediktepe altın projesi, Yelekkaya altın projesi, Sarıcayayla altın projesi, Folken- Güvemli-Kazıkbeli-Akoluk altın projeleri - Çalık Holding- Alacer Gold (Avusturalya) ortaklığı |
- Artvin Hod altın madeni projesi - Yüzde 70 Lidya madencilik (Çalık holding) - Yüzde 30 Sandstorm (Kanada) |
- Çanakkale/Halilağa yöresinde bulunan Halilağa bakıraltın projesi - Kanada'lı Teck madencilik ve Pilot Gold'un geliştirdiği ve 55 milyon Amerikan Doları ile satın alan Cengiz Holding.[15] |
- Adana Horzum yöresinde Pınargözü ve Akyaka çinko ocakları - Kurmel grubuna ait Akmetal ile Pasinex (Kanada) (Yüzde 50 - Yüzde 50) ortaklığı |
- Çanakkale/Lapseki altın işletmesi - Nurol Holding iştiraki olan TÜMAD: Nurol Holding iştiraki (Chesser Resources tarafından bulunmuş ve geliştirilmiştir.) |
Örneğin Tokat Erbaa'da siyanürlü altın arama çalışması yapan şirketin CEO'sunun AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eski danışmanı Ömer Özbay olduğu ve ayrıca da Erdoğan'a övgüler yağdıran, 'Bir Lider Doğuyor' kitabının da yazarı olduğu ortaya çıktı![16]
Sonrası malum!
i) Türkiye'de Maden Yasası, AKP döneminde 14 kez değişti, 118 yabancı firmaya 593 ruhsat verildi![17]
ii) 20 ilde maden ihalesi: Sermaye ne derse o![18] Madenler doğal yaşamı yok eden özelliğe sahiptir. Kapitalizmin doymak bilmez hırsı nedeniyle geleceğimiz yok oluyor.[19] Türkiye'de maden yağması Afrika'da yaşanan süreci aratacak nitelikte![20]
iii) Çanakkale'de yapılması planlanan maden ocağına ilişkin olarak bilirkişilerin hazırladıkları raporda projenin bölgeye vereceği ekolojik yıkıma dikkat çekip, "Altın madenciliği faaliyeti ekosistemi yok edecek,"[21] denildi!
iv) 26 Mart 2022'de Resmî Gazete'de yayınlanan Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) ilanında 61 ili kapsayan alanda maden saha ihale duyurusu yapıldı. 61 ilde 344 noktada ihale edileceği duyurulan doğal alanda 192 bin 410.17 hektar ihaleye çıktı![22]
v) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 285 noktada daha maden arama ve işletme çalışmaları için ihaleye çıkacak. İhaleye çıkılacak yerler arasında tarım, turizm ve kültür varlığı alanları yer alıyor![23]
vi) Yeni çevre yönetmelikle ÇED süreci Bakanlık ve yatırımcı arasındaki ilişki ile şekilleniyor. Odalar, barolar ve halk ise sürecin dışında bırakılıyor![24]
vii) Balıkesir'de 2021'de iki kez atık pasa sahası çöken maden ocağına Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'ndan, yeni onay verildi. Bilfer Madencilik'in demir ocağına eklemek istediği patlama paterni için "ÇED gerekli değil," kararı verildi![25]
viii) MAPEG, toplam 766 sahada maden arama ve işletmesi için ihale açtı. Denizli'nin 5 ilçesinin sınırları içinde 12 altın madeni sahası için ihale yapılacağı duyuruldu. Denizli'nin Çal, Kale, Tavas, Çameli ve Buldan ilçelerinde bulunan ve büyük çoğunluğu ormanlık arazi olan bölgede ihale edilecek 12 saha, büyük bir ekolojik yıkımın habercisi![26]
ix) Kazdağları,[27] Dersim, Bergama, Ordu, Uşak ve diğer birçok bölgeri de içine alan altın madenlerinde ciddi bir artış yaşandığı izlenirken yüzde 65'i için maden lisanslarının hazırlandığı Türkiye coğrafyasında altın madenleri doğal yaşamı adım adım yok ediyor![28]
x) Açtığı siyanür kuyularıyla çevreyi ve insan yaşamını tehdit eden Koza Altın, yeni bir proje için kolları sıvadı. Gümüşhane'de altın madeni açmak için başvuran şirket, cevheri Giresun'daki siyanür havuzuna taşıyacak![29]
xi) Doğa harikası Istranca Ormanları onlarca maden ocağı tarafından tahrip ediliyor. Yazar ve şair Sabahattin Ali'nin öldürüldüğü, Istrancalar'ın en eski köylerinden Çukurpınar da maden ocağı tehdidi altında. Şirket maden ocağında genişleme ve kapasite artırımı için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na başvurdu. Bakanlık, projenin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecini başlattı. Proje için alanda yaklaşık 17 bin ağaç kesilecek![30]
xii) Muğla'da 5 yılda 138 JES için "arama ruhsatı" başvurusu yapılırken MAPEG tarafından başvurulardan 126'sına arama ruhsatı verildiği ortaya çıktı![31]
xiii) MAPEG açıkladı: Eskişehir'i de kapsayan ve 68 kent, 766 bölgede maden arama ve işletme ihaleleri yapılacak![32]
xiv) Denizli'ye 12, Hatay'a 9 altın maden sahası![33]
xv) Kaz Dağları'nda, altın madeni işletmek için bugüne kadar 16 şirket ruhsat almış durumda. Bu şirketler Kaz Dağları'nın 34 noktasında altın madeni için maden sondajları yapmış ve bazıları maden kazılarına başlamışken, diğerleri ise sırasını bekliyor. Kaz Dağları'nda altın madenlerinin tamamı çalışmaya başladığında 2.5 milyar ton kaya ve toprak işlenecek ve yaklaşık 400 bin ton siyanür kullanılarak cevherin içinde yer alan eser miktardaki altın, cevherden ayrıştırılacak![34]
xvi) Amerika ve Kanadalı Anagold Madencilik ile Çalık Holding'in ortağı olduğu Erzincan İliç'teki Çöpler Altın Madeni'nde kullanılan siyanür borularının patlaması sonrası meydana gelen çevre faciası tüm bölgeyi etkiliyor![35]
xvii) Bergama Kanser vakalarının kaynağı Ovacık Altın Madeni![36]
xviii) Giresun'un Şebinkârahisar ilçesi Yedikardeş köyü sınırlarında, Yıldızlar SSS Holding'e ait Nesko Madencilik'in işlettiği madencilik şirketinin ikinci atık barajındaki iç set, 18 Kasım 2021'de yıkıldı. İşletmede kullanılan zehirli atıklar, Darabul Deresi ile taşınarak Kılıçkaya Barajı'na ulaştı. Zehirli atıklar doğaya büyük zarar verirken, kamuoyunda oluşan büyük tepki sonrası önce Giresun Valiliği şirketin faaliyetlerini süresiz durdurdu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ise tesise para cezası vererek işletmeden menetti. Bakanlığın yetkilileri tarafından bölgede inceleme yapıldı, numuneler alındı ancak sonuçlar açıklanmadı.[37] Ancak daha sonra Nesko Madencilik A.Ş. tarafından işletilen maden ocağındaki çökme sonucu kimyasal atıkların toprak ve suya karışmasına karşı uzmanlar uyardı:[38] "Kirlilik büyük bir alana yayıldı ve uzun yıllar sürecek. Tarım yapmak mümkün değil"![39]
* * * * *
Şimdi burada durup bir zehir, siyanür parantezi açmak gerekiyor!
Siyanür (CN), yığındaki minik altın parçacıklarına yapışarak suda çözülebilir kılar ve daha sonraki bir aşamada altın metalleri çözerek içine alan "yüklü" siyanür çözeltisinden ayrılarak kazanılır.
Siyanürle altın ayrıştırma işlemi sonunda, büyük miktarda "atık" ortaya çıkar. Patlatılıp kazılan cevher öğütülüp içinden istenen metaller elde edildikten sonra kalanlara "atık" denir. Eğer bir maden projesi birkaç yüz milyon metrik ton cevheri işlemden geçirecekse, sonuçta o proje yaklaşık aynı miktarda siyanürlü atık üretecektir. Bu atıklar atık barajlarında biriktirilmektedir.
Günümüz iklim koşullarında olağan, şiddetli sağnak yağışlarda, dakikalar içinde derelerden sel geldiğini biliyoruz. Atık barajlarındaki olası taşmaların bir ekosistemi zehirli düzeyde siyanürlü sular altında bırakması olasılığı vardır.
1975-2000 yılları arasında Avrupa Birliği ülkelerinde, altın madenlerinde meydana gelen kazaların yüzde 14'ü siyanür taşıma sırasında, yüzde 14'ü boru aksamaları nedeniyle, yüzde 72'si ise atık barajlarında meydana gelmiş, binlerce insanın yaşamını etkilemiştir.[40]
AB'nin çevre kirliliğini ve çevrenin bozulmasını önlemeyi amaçlayan ince ayrıntılı yönetmelik ve denetimleri bulunmaktaysa da, belirli bir sanayi dalında ilgili yönetmeliklere tam tamına uyulsa bile, aralıklarla kazalar meydana gelmektedir: 1985'de İtalya'da (Stava'da), 1998'de İspanya'da (Los Frailes'de) olduğu gibi... En kötü kaza 2000'de Romanya'da, Baia Borsa'daki altın madeninde meydana geldi. Yağan yağmur, kar ve buzun atık barajında açtığı yarıktan (gedikten) 100 bin metreküp siyanürlü atık çevredeki su havzasına aktı. Sonuçta, komşu Macaristan ve Sırbistan'da 2.5 milyon insan içme suyundan yoksun kaldı Szamos- Tisza-Tuna nehir sistemindeki yüzlerce ton balık öldü.
Talvivaara'daki korkunç kaza, Finlandiya gibi bir ülkede bile altın, bakır ya da nikel madencilik şirketlerinin, atık havuzlarındaki zehirli atıkların yönetiminde ciddi sorunlar yaşadıklarını göstermektedir.[41]
Coğrafyamızda yaşananlar da benzer felaketlerdir: Uşak Eşme'de maden sahasının çevre çeperinde uzvu eksik doğan kuzular, Kütahya Dulkadir'de Eti Maden sahasının atık havuzu çöktüğünde doğal sisteme akan tonlarca ağır metalin etkisi ile (kanlarına karışan arsenik nedeniyle) acile kaldırılan zehirlenmiş işçiler, binlerce km ötedeki Çernobil faciası ile kanserden ölen insanlar, hayvanlar, Hiroşima'da kullanılan radyoaktif kimyasalların sonucunda günümüzde hâlâ genetiği değişmiş doğan canlılar; yaşanmakta olan faciaların hiçbirimizden uzak olmadığını, yok edişin zaman ve mekân ötesine ulaşabildiğinin göstergeleri.
Bu yok edişler herkesin görebildiği boyutta yaşanmaya devam ediyor. Her bir facianın ardındaki maden işletmeleri, siyasi iktidarın desteği ile yaşamı yok etmeyi sürdürüyor![42]
15 Aralık 2021 |
Fatsa'da siyanürlü maden 5 yıldır bölgede binlerce ağacın olduğu orman ekosistemini yok etti, sondajlarla, yeraltı suyunu çekerek zemindeki çökmeleri hızlandırdı. Patlatılan dinamitler ve ağır iş makineleriyle milyonlarca ton taşı-toprağı kimyasallarla parçaladı. |
13 Aralık 2021 |
Balıkesir'in Ayvalık ilçesine bağlı Karaayıt köyündeki demir madeninin atık döküm sahası geçen Pazar günü yaşanan yağışlar sonrası bir kez daha çöktü. Dikili, Altınova ve Ayvalık'ın sularına karışan, (içlerinde ağır metallerin de bulunduğu) maden atık suları; bölgede tarım sulamasında kullanılan Madran Barajı'na ve akarsu havzasındaki tüm topraklara ve yeraltı sularına karıştı. |
19 Kasım 2021 |
Giresun'a bağlı Şebinkârahisar ilçesinde Yıldızlar Holding'e bağlı Nesko Madencilik AŞ'ye ait maden ocaklarında kullanılan siyanür atıklarının depolandığı flotasyon tesislerindeki havuzlar patladı. Patlamayla birlikte tesisin çevresinde bulunan dereye karışan atıklar, derenin devamında bulunan Kılıçkaya Barajı'na ulaştı. Şebinkârahisar Yedikardeş Köyü Derneği konuyla ilgili açıklama yaparak, maden işletmelerinin bölgeye verdiği zarar için "Tüm flora, fauna zarar görmüş ve topraklarımız, bitki örtümüz ve sularımız zehirlenmiştir" diye açıklama yaptı. |
Konuya ilişkin bir şey daha: Erzincan'ın İliç ilçesindeki Anagold Madencilik'e ait Çöpler Altın Madeni sahasında yaşanan siyanür sızıntısı doğal yaşam ve insan sağlığı açısından büyük tehlikeler barındırıyor. Şirkete Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından kesilen en üst sınır cezası olan 16.4 milyon büyük bir rakam gibi gözüküyor, ancak konu bir altın madeniyken bu parayı ve ceza yaptırımlarını da sorgulamak gerek. Bazı iddialara göre şirket 2021'de Erzincan Valiliği'ne 50 milyon lira, Erzincan Üniversitesi'ne de 30 milyon lira bağış yapmış![43]
* * * * *
Ancak bunlara karşın yıkıcı kapitalist devlet politikaları olanca azgınlığıyla hâlâ gündemdedir.
Yani Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 4 Haziran 2020'da, "Tabiata, çevreye ve hayata dair bakış açımızı düzelterek, toplumda bu konudaki hassasiyeti artırmak ve hep beraber çaba göstererek, ecdadımızın mirası, evlatlarımızın emaneti olan bu dünyayı daha yeşil ve yaşanabilir bir dünya yapabiliriz,"[44] "Bir tek dalın kırılmasına razı değiliz,"[45] dese de bu hamaset gerçekleri yansıtmıyor!
İşte birkaç örnek!
i) Planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde ya da olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi için yürütülen ÇED sürecinin, 1993-2020 kesitinde verilen kararlara göre en çok petrol ve madencilik alanında işletilmediği ortaya çıktı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın istatistiklerine göre, ilk ÇED Yönetmeliği'nin yayımlandığı 1993 yılından 2020 yılı sonuna kadar 6 bin 118 "ÇED olumlu", 61 "ÇED olumsuz", 65 bin 934 "ÇED gerekli değildir" ve 1134 tane de "ÇED gereklidir" kararı verildi. "ÇED olumlu" kararlarında en büyük payı yüzde 28 ile petrol ve madencilik sektörü aldı. Diğer sektörler arasında atık - kimya, enerji, tarım - gıda ve ulaşım - kıyı da var. "ÇED gerekli değildir" kararlarında en büyük payı yüzde 49 ile yine petrol ve madencilik sektörü aldı![46]
ii) Yasa gereği yalnızca istisnai durumlarda uygulanması gereken "acele kamulaştırma" AKP döneminde genel uygulama hâline geldi. "Acele kamulaştırma" kararlarının sayısı arttı, özel sektör için de bu yol kullanılır oldu. Salihli Çapaklı köyünde biyogaz tesisi için 100 dekar tarım alanına el konuldu. Milletvekili Ahmet Vehbi Bakırlıoğlu, "İstimlakı devlet yapacak, parasını devlet ödeyecek, arazi şirkete bedava verilecek ve şirket burada santral kurarak cebini dolduracak. Özel sektör, vatandaşın malına çöksün, parasını da devlet ödesin diye bu kanun çıkarılmamıştır," derken; 17 yılda 1609 'acele kamulaştırma' yapan iktidar, vatandaşın arazisini şirketlere bedava veriyor![47]
iii) Coğrafyamızda ormanlar, tarım arazileri, akarsular, yeraltı suları, sahiller, sulak alanlar, arkeolojik alanlar ve SİT alanları korunamıyor. Özellikle maden, sanayi, enerji, turizm, konut, kimya, petrokimya, ulaşım ve inşaat vb. sektörler doğal ve kültürel zenginliklerimize acımasızca saldırıyor. TEMA, Kazdağları yöresinin yüzde 79 kadarının maden ruhsatlı olduğunu açıkladı. Doğu Karadeniz dağlarında "yeşil yol" projesi imar yolu, mera yolu, milli parklar ve tabiat varlıklarının, orman izinleri açısından hukuksal sorunlu olduğu açıklandı. İkizdere'deki ağaç katliamı ortada. Saros Sazlıdere FSRU Liman Projesi, ÇED olumlu raporu ikinci kez durdurma kararına karşın devam etti![48]
iv) AKP'nin iktidar sürecine Türkiye'nin dört bir yanında doğal alanlara maden ocakları, hidroelektrik santraller (HES), termik santraller, mega projeler sığdırırken, son dönemde doğa talanı da hızlandırıldı. Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) tekelleşmesi, ÇED muafiyetleri ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanun Tasarısı gibi bir dizi yasa, kanun ve yönetmelik aracılığıyla yapılan projelerle rant bugüne değin sürdü![49]
v) Danıştay, Artvin Şavşat'ta inşaatı tamamlanan Susuz HES'e ilişkin, bozma kararı verdi. Avukat Halis Yıldırım, "HES, davadan önce bitti. Bu bir garabettir," dedi![50]
vi) Kaz Dağları'nda 150 bin ağacın kesimi hileyle gizlendi, gelişim çağındaki ağaçlar dikkate alınmadı, rapor 6 yıl öncesinin verileriyle hazırlandı![51]
vii) Çevre Bakanlığı, 2021 yılında toplam 3 bin 421 adet projeye "ÇED gerekli değildir," kararı verirken, sadece 2 proje için "ÇED olumsuz," dedi![52]
viii) Doğa katliamlarını görmezden gelen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın 1102 yeni maden sahası için duyurduğu ihâlenin içinde; 1. derece SİT alanları, 1. derece arkeolojik SİT alanları, sulama alanları, hammadde alanları, gölet alanları olduğu ortaya çıktı![53]
ix) Maden Yasası 24 kez değiştirilirken, 6'ncı madde hariç diğer maddeler AKP ve MHP oylarıyla kabul edildi. AKP iktidarı maden politikalarıyla doğal yaşamın yok edilmesinin önünü tamamen açıyor![54]
x) Ankara'nın Beypazarı ilçesine yapılacak ve çalışmaya başladığında günde 12 ton kül üretecek olan biyokütle enerji santrali için ÇED raporu gerekli değildir" kararı verildi![55]
xi) G. Antep Organize Sanayi Bölgesi atıksu arıtma tesisindeki setler taştı. Akan çamur TAG Otoyolu'nu kapattı. Araçlar çamura saplandı. 3 metrelik çamur biriken yol, saatlerce kapalı kaldı. Gaziantep 2020 Yılı Çevre Durum Raporu'nda tesise ilişkin "Veri alınamadı" ve "Başvuru yapılmadı" notları ise denetimsizliği ortaya koydu![56]
xii) Bölge sakinlerinin tepkisine neden olan Ordu Fatsa'daki siyanürlü altın arama faaliyetlerinin yürütüldüğü alanın saha genişleme talebine ilişkin hazırlanan ÇED raporu askıya çıktı. Özel bir firma tarafından hazırlanan raporda genişletilen maden sahasının doğaya zarar vermeyeceği öne sürüldü![57]
xiii) Enerji Bakanı Fatih Dönmez, Kaz Dağları'nda altın arayan firmanın ruhsat süresinin uzatıldığını açıkladı. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli ise firmanın izinlerinin iptal edildiğini söyledi. Çanakkale Milletvekili Özgür Ceylan ise "Hangisi doğru? Ortaya çıkan tek bir sonuç var. Kaz Dağları'nda risk devam ediyor," dedi![58]
xiv) İstanbul Çatalca'daki Burhanettin Soğancılar Kuvarsit ve Kuvars Kum Ocağı hakkında faaliyet durdurma kararı olmasına rağmen maden çıkarılmaya ve işlenmeye devam edildiği öne sürüldü. Kuzey Ormanları Savunması'ndan Eren İpçizade denetim yapılmadığı için şirketin faaliyetlerine devam ettiğini belirtti![59]
xv) Ege Üniversitesi sınırları içindeki, Ziraat Fakültesi öğrencilerinin eğitim alanı da olan zeytinliğe rektörün talimatıyla asfalt döküldü. Konuyla ilgili olarak Rektör Prof. Dr. Necdet Budak kendini "Kampüsteki trafik yoğunluğunu azaltarak gürültünün önüne geçmek ve araçların neden olduğu karbon salınımını azaltmak için" ifadeleriyle savundu![60]
xvi) Manisa'nın Salihli ilçesi Hacıbektaşlı Mahallesi'nde SANKO şirketi tarafından Jeotermal Elektrik Santralı kurmak için belirlenen ve yol açmak için ağaç kesilen alanda, santral kurma çalışmaları başladı. Binden fazla jandarma ve polisin koruması altında kurulmaya başlanan santrala karşı yurttaşlar tepkili![61]
xvii) Yol yapımı için ODTÜ arazisinde ağaç katliamı yapan Ankara Büyükşehir Belediyesi bu kez de Bilkent Şehir Hastanesi'ne yeni yol yapımı için Milli Botanik Parkı'nda mavi ladin, karaçam, söğüt ve kavak türünde yüzlerce ağacı yok etti![62]
xviii) Kanadalı firma Alamos Gold ve Türkiye taşeronu Doğu Biga Madencilik'in Çanakkale Kirazlı'da maden arama faaliyetleri kapsamında binlerce ağaç kesmesinin ardından yurttaşların başlattığı nöbet bitirilmek isteniyor. Çanakkale Valiliği, 274 gündür doğa harikası Kaz Dağları'nı korumak için nöbet tutan yurttaşlara yolladığı tebligatta, coronavirüs tedbirleri kapsamında ormanlara girişin yasaklandığını belirterek alanı terk etmelerini istedi![63]
Tüm bunlar sürdürülemez kapitalizmin ekolojik yıkımına denk düşüyor!
* * * * *
'Yale Üniversitesi Veriye Dayalı Çevresel Çözümler Grubu'nun 'Çevresel Performans Endeksi/ Enviromental Performance Index'nin (EPI) 2022 verilerine göre Türkiye 180 ülkede içinde 172'nci sıradayken;[64] sonuçlar ise tek kelimeyle; felaket, yıkım, ölüm, yok oluş!
BİR KAÇ VERİ[65] |
|
Manisa |
Manisa'da 80'lerden bu yana balık ölümleri başladı. Termik ve JES'ler son beş yılda başa bela oldu. Türkiye ve AB bankalarının şirketlere verdiği kredilerin desteğinde şirketler tahribatı sürdürüyor. Alaşehir'de her şey öldü. Bütün mesleki odalar sorunu çok iyi biliyor, yerlerinden kımıldamıyorlar. ÇED gerekli değil dediler. |
Çanakkale |
Termik santral kömüre dayalı, ekolojiyi bozuyor. Bu yüzden bizim buradan hergün bir otobüs insan hastaneye gidiyor. Tarımı santral bitirdi. |
Aydın |
Büyükmenderes basınç altında. Aydın da 44 JES durumu var. JES için temiz, çevre dostu, yenilenebilir dediler. Olmadığı ortaya çıktı. JES'ler, tarım, su ve yerleşim alanları hatta mezarlıkları bile kapsıyor. JES'lerden dolayı yeraltı sularında yüzde 56 arsenik ve bor artığı var. Bu sürekli artıyor da. Bor tarımsal ürünlerde etkili. Ağır metaller çok arttı. JES'ler bugün dursa etkisi 100 yıl sürecek. Kanser yapıyor. Aydın'da tapular JES'lere geçiyor. Bunlar yabancı ortaklı aynı zamanda. |
Balıkesir |
Balıkesir'de metal madenciliği yapılıyor. Altın, gümüş, bakır, molibden vs. siyanürlü linç yöntemi kullanılıyor. Ciddi doğa tahribatı yaratıyorlar. Madenciler 800 bin hektar civarında ruhsat almış durumda. |
Burdur |
Mermer ocakları dağları talan etti. Göller bölgesindeki havzanın suyu yüzde 50 kayboldu. Salda Gölü oksijen pınarları gibi... Rutubet bu nedenle az. İzmir'de rutubet yüzde 90 olduğunda Salda'da yüzde 20 civarında. Cumhurbaşkanı Millet Parkı olacak dedi. Bir baktık 41 inşaat var. Park değil. Rant-Bank oluşturuluyor. Göl yok edilmek isteniyor. |
Uşak |
Ege Bölgesi'nin ekolojisini belirleyen Murat Dağı'nda altın madenine karşı açılan davanın kazanılmasını sağlayan bölge halkının birleşik mücadelesi ve direnci değerli ve önemli. Karşımızda iktidarı da yanına alan ve yaşam alanlarımıza saldıran örgütlü bir kötülük var. |
Dinar-Afyon |
Menderes suyunun başladığı yerden geliyoruz. Burada maden yok, fakat termik santral kurulacak. |
Muğla |
Kıyıları ve sit alanları yağmalanıyor. Madenciler doğayı tahrip ediyor. Kömür ocakları için 8 köy yok edildi. Yeniköy- Kemerköy bölgesi için kömür şirketlerinin aldığı ruhsattan dolayı 21 yerleşim yeri, 23.000 hektar arazi olumsuz etkilenecek. Termik santraller bu doğa harikası bölgeyi kirletiyor. |
Denizli |
Büyükmenderes 548 km'lik bir nehir. 194 km'lik bölümü Denizli'de. Afyon Dinar Suçıkan'dan başlayan nehrin yolculuğu Denizli Uşak ve Aydın'ı kat ettikten sonra Didim'in bir köyünden denize karışıyor. Kat ettiği bu yol süresince nehir kirletildi; 4.sınıf kirlilik oranına, yani tarımda dahi kullanılamaz noktaya getirildi. En önemli nedenlerden birisi Denizli Organize Sanayi atıkları, evsel atıklar, zirai ilaçlar ve kimyasal gübrelemelerdir. Aydın'da başlayan JES'ler Denizli Sarayköy'de büyük zararlar veriyor. Tarım alanları adeta ölüme sürükleniyor. |
İşte yorumsuz somut veriler...[66]
i) Tabip Odası, Aydın ilinde jeotermal santraller faaliyete başladığından bu yana, il genelinde ölüm oranları geçmişe göre yüzde 30 artarken, kanser vakalarının ise, Türkiye ortalamasının yaklaşık 2.5 katına ulaştığını açıkladı![67]
ii) Dünyanın plastik atıklarıyla adım adım zehirleniyoruz! Türkiye, 2020 yılında 659 bin 960 tonla Avrupa'dan en çok atık alan ülke oldu. 16 yılda plastik atık ithalatı 196 kat arttı. Çevre Bakanı "çöp" değil "ham madde" dese de yakılan plastik atıklardan çıkan kimyasallar geleceğimizi mahvediyor![68]
iii) "Türkiye, AB'den en çok plastik çöp ithal eden ülke! Her yıl denizlere giren 11 milyon ton plastik nedeniyle deniz yaşamı da ciddi tehdit altında. Atık üretiminde 2050'ye kadar yüzde 70'lik bir artış öngörülüyor. Bu da her yıl yaklaşık 3.5 milyar ton atık üretilmesi anlamına geliyor![69]
iv) Almanya,[70] İ
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Galatasaray | 30 | 26 | 1 | 3 | 68 | 20 | 81 | +48 |
2 | Fenerbahçe | 30 | 25 | 1 | 4 | 79 | 25 | 79 | +54 |
3 | Trabzonspor | 30 | 15 | 11 | 4 | 51 | 40 | 49 | +11 |
4 | Beşiktaş | 30 | 14 | 12 | 4 | 40 | 36 | 46 | +4 |
5 | Kasımpaşa | 30 | 12 | 11 | 7 | 53 | 55 | 43 | -2 |
6 | Başakşehir FK | 30 | 12 | 12 | 6 | 38 | 35 | 42 | +3 |
7 | Çaykur Rizespor | 30 | 12 | 12 | 6 | 36 | 47 | 42 | -11 |
8 | Antalyaspor | 30 | 10 | 9 | 11 | 35 | 33 | 41 | +2 |
9 | Adana Demirspor | 30 | 9 | 9 | 12 | 46 | 39 | 39 | +7 |
10 | Alanyaspor | 30 | 9 | 9 | 12 | 38 | 42 | 39 | -4 |
11 | Sivasspor | 30 | 9 | 10 | 11 | 36 | 43 | 38 | -7 |
12 | Samsunspor | 30 | 10 | 14 | 6 | 35 | 41 | 36 | -6 |
13 | Kayserispor | 30 | 10 | 11 | 9 | 36 | 43 | 36 | -7 |
14 | MKE Ankaragücü | 30 | 7 | 11 | 12 | 36 | 39 | 33 | -3 |
15 | Hatayspor | 30 | 7 | 11 | 12 | 36 | 40 | 33 | -4 |
16 | Konyaspor | 30 | 7 | 11 | 12 | 31 | 42 | 33 | -11 |
17 | Gaziantep FK | 30 | 8 | 15 | 7 | 34 | 44 | 31 | -10 |
18 | Fatih Karagümrük | 30 | 7 | 14 | 9 | 34 | 38 | 30 | -4 |
19 | Pendikspor | 30 | 7 | 15 | 8 | 34 | 61 | 29 | -27 |
20 | İstanbulspor | 30 | 3 | 20 | 7 | 22 | 55 | 13 | -33 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Eyüpspor | 27 | 21 | 5 | 1 | 64 | 23 | 64 | +41 |
2 | Göztepe | 27 | 17 | 5 | 5 | 45 | 15 | 56 | +30 |
3 | Sakaryaspor | 27 | 13 | 6 | 8 | 41 | 28 | 47 | +13 |
4 | Çorum FK | 27 | 13 | 8 | 6 | 44 | 28 | 45 | +16 |
5 | Kocaelispor | 27 | 13 | 8 | 6 | 39 | 31 | 45 | +8 |
6 | Bodrumspor | 27 | 12 | 7 | 8 | 35 | 19 | 44 | +16 |
7 | Boluspor | 27 | 12 | 8 | 7 | 26 | 28 | 43 | -2 |
8 | Bandırmaspor | 27 | 11 | 8 | 8 | 37 | 24 | 41 | +13 |
9 | Gençlerbirliği | 27 | 10 | 7 | 10 | 31 | 26 | 40 | +5 |
10 | Erzurumspor FK | 27 | 10 | 7 | 10 | 26 | 21 | 37 | +5 |
11 | Ümraniyespor | 27 | 9 | 12 | 6 | 32 | 39 | 33 | -7 |
12 | Keçiörengücü | 27 | 8 | 11 | 8 | 24 | 33 | 32 | -9 |
13 | Manisa FK | 27 | 7 | 10 | 10 | 33 | 33 | 31 | 0 |
14 | Şanlıurfaspor | 27 | 6 | 12 | 9 | 23 | 30 | 27 | -7 |
15 | Tuzlaspor | 27 | 7 | 14 | 6 | 26 | 43 | 27 | -17 |
16 | Adanaspor | 27 | 8 | 16 | 3 | 21 | 40 | 27 | -19 |
17 | Altay | 27 | 5 | 19 | 3 | 12 | 55 | 15 | -43 |
18 | Giresunspor | 27 | 2 | 21 | 4 | 12 | 55 | 7 | -43 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Esenler Erokspor | 30 | 21 | 5 | 4 | 67 | 26 | 67 | +41 |
2 | Bucaspor 1928 | 30 | 18 | 3 | 9 | 46 | 19 | 63 | +27 |
3 | Van Spor FK | 30 | 19 | 5 | 6 | 50 | 31 | 63 | +19 |
4 | 1461 Trabzon FK | 30 | 16 | 6 | 8 | 56 | 32 | 56 | +24 |
5 | Yeni Mersin İdman Yurdu | 30 | 15 | 6 | 9 | 42 | 25 | 54 | +17 |
6 | Ankaraspor | 31 | 14 | 6 | 11 | 39 | 26 | 53 | +13 |
7 | Ankara Demirspor | 30 | 13 | 12 | 5 | 35 | 32 | 44 | +3 |
8 | Karacabey Belediye Spor | 31 | 11 | 10 | 10 | 32 | 29 | 43 | +3 |
9 | Beyoğlu Yeniçarşıspor | 30 | 12 | 13 | 5 | 35 | 31 | 41 | +4 |
10 | Diyarbekir Spor | 30 | 11 | 12 | 7 | 32 | 30 | 40 | +2 |
11 | Kırklarelispor | 31 | 9 | 12 | 10 | 24 | 34 | 37 | -10 |
12 | Hes İlaç Afyonspor | 30 | 8 | 11 | 11 | 18 | 28 | 35 | -10 |
13 | Nazilli Belediyespor | 31 | 10 | 13 | 8 | 35 | 49 | 35 | -14 |
14 | Altınordu | 30 | 8 | 12 | 10 | 34 | 31 | 34 | +3 |
15 | Serik Belediyespor | 31 | 8 | 13 | 10 | 25 | 34 | 34 | -9 |
16 | Zonguldak Kömürspor | 30 | 7 | 15 | 8 | 29 | 49 | 26 | -20 |
17 | Kırşehir Futbol SK | 31 | 5 | 20 | 6 | 28 | 61 | 21 | -33 |
18 | Bursaspor | 30 | 5 | 17 | 8 | 22 | 50 | 20 | -28 |
19 | Adıyaman FK | 30 | 3 | 22 | 5 | 20 | 52 | 14 | -32 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Aliağa Futbol A.Ş. | 24 | 17 | 0 | 7 | 50 | 12 | 58 | +38 |
2 | Kepezspor FAŞ | 23 | 18 | 1 | 4 | 47 | 11 | 58 | +36 |
3 | 52 Orduspor FK | 24 | 12 | 7 | 5 | 30 | 22 | 41 | +8 |
4 | Ayvalıkgücü Belediyespor | 23 | 11 | 6 | 6 | 28 | 19 | 39 | +9 |
5 | Edirnespor | 23 | 11 | 8 | 4 | 37 | 22 | 37 | +15 |
6 | İnegöl Kafkas GK | 23 | 9 | 6 | 8 | 24 | 23 | 35 | +1 |
7 | Mardin 1969 Spor | 23 | 10 | 9 | 4 | 31 | 26 | 34 | +5 |
8 | K.Çekmece Sinopspor | 24 | 9 | 9 | 6 | 33 | 25 | 33 | +8 |
9 | Artvin Hopaspor | 23 | 8 | 8 | 7 | 30 | 22 | 31 | +8 |
10 | Karabük İdmanyurdu Spor | 23 | 9 | 10 | 4 | 21 | 31 | 31 | -10 |
11 | Talasgücü Belediyespor | 24 | 8 | 14 | 2 | 24 | 37 | 26 | -13 |
12 | Kırıkkalegücü FK | 23 | 6 | 12 | 5 | 18 | 29 | 23 | -11 |
13 | Gümüşhanespor | 24 | 4 | 11 | 9 | 18 | 37 | 21 | -19 |
14 | Malatya Arguvanspor | 23 | 2 | 17 | 4 | 9 | 40 | 10 | -31 |
15 | Tarsus İdman Yurdu | 23 | 2 | 18 | 3 | 16 | 60 | 9 | -44 |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
02/04/2024 | İstanbulspor | vs | Çaykur Rizespor |
02/04/2024 | Antalyaspor | vs | MKE Ankaragücü |
02/04/2024 | Galatasaray | vs | Hatayspor |
02/04/2024 | Gaziantep FK | vs | Alanyaspor |
03/04/2024 | Sivasspor | vs | Fatih Karagümrük |
03/04/2024 | Fenerbahçe | vs | Adana Demirspor |
03/04/2024 | Kayserispor | vs | Kasımpaşa |
03/04/2024 | Konyaspor | vs | Trabzonspor |
04/04/2024 | Başakşehir FK | vs | Beşiktaş |
04/04/2024 | Samsunspor | vs | Pendikspor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
02/04/2024 | Keçiörengücü | vs | Çorum FK |
02/04/2024 | Şanlıurfaspor | vs | Sakaryaspor |
02/04/2024 | Boluspor | vs | Gençlerbirliği |
02/04/2024 | Manisa FK | vs | Bodrum FK |
03/04/2024 | Tuzlaspor | vs | Ümraniyespor |
03/04/2024 | Adanaspor | vs | Eyüpspor |
03/04/2024 | Altay | vs | Bandırmaspor |
03/04/2024 | Kocaelispor | vs | Göztepe |
04/04/2024 | Erzurumspor FK | vs | Giresunspor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
03/04/2024 | Diyarbekir Spor | vs | Nazilli Belediyespor |
03/04/2024 | Esenler Erokspor | vs | Beyoğlu Yeniçarşıspor |
03/04/2024 | Hes İlaç Afyonspor | vs | Altınordu |
03/04/2024 | Kırklarelispor | vs | Bucaspor 1928 |
03/04/2024 | Kırşehir Futbol SK | vs | Adıyaman FK |
03/04/2024 | Van Spor FK | vs | Ankaraspor |
03/04/2024 | Yeni Mersin İdman Yurdu | vs | Karacabey Belediye Spor |
03/04/2024 | Zonguldak Kömürspor | vs | Bursaspor |
03/04/2024 | 1461 Trabzon FK | vs | Ankara Demirspor |
03/04/2024 | Kırklarelispor - Bucaspor 1928 | Kırklarelispor ligde evindeki son 5 maçında hiç kaybetmedi | Kırklarelispor yenilmez |
03/04/2024 | Diyarbekir Spor - Nazilli Belediyespor | Diyarbekir Spor ligdeki son 5 maçında hiç kazanamadı | Nazilli Belediyespor yenilmez |
03/04/2024 | Van Spor FK - Ankaraspor | Van Spor FK ligde evindeki son 7 maçını kazandı | Van Spor FK kazanır |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
03/04/2024 | Artvin Hopaspor | vs | Edirnespor |
03/04/2024 | Ayvalıkgücü Belediyespor | vs | Gümüşhanespor |
03/04/2024 | K.Çekmece Sinopspor | vs | İnegöl Kafkas GK |
03/04/2024 | Malatya Arguvanspor | vs | Kepezspor FAŞ |
03/04/2024 | Mardin 1969 Spor | vs | Aliağa Futbol A.Ş. |
03/04/2024 | Tarsus İdman Yurdu | vs | Kırıkkalegücü FK |
03/04/2024 | 52 Orduspor FK | vs | Karabük İdmanyurdu Spor |
03/04/2024 | 52 Orduspor FK - Karabük İdmanyurdu Spor | 52 Orduspor FK ligde evindeki son 5 maçını kazandı | 52 Orduspor FK kazanır |
03/04/2024 | Tarsus İdman Yurdu - Kırıkkalegücü FK | Kırıkkalegücü FK ligde deplasmandaki son 8 maçında hiç kazanamadı | Tarsus İdman Yurdu yenilmez |