Temel DEMİRER
  12-12-2022 09:13:00

HAYATIN DEVRİMCİLEŞTİRİLMESİNDEN DEVRİMİN GÜNCELLİĞİNE İSYAN(LAR) VE LENİNİZM: 105. YILINDA EKİM DEVRİMİ[*]

TEMEL DEMİRER

 

"Önemli olan buzun kırılmış,

yolun açılmış ve

gösterilmiş olmasıdır."[1]

 

1917 Ekim Devrimi'nin 105. sene-i devriyesinde, "Bir zamanlar siyasetin ve eleştirel düşüncenin en önemli kavramı olan 'devrim' artık hükmünü yitirmiş gibi görünüyor,"[2] zırvalarına rağmen hâlâ yaşayan/ yaşatılan bir şeyi konuşuyoruz, o da gündelik hayatın devrimcileştirilmesinden, devrimin güncelliğine uzanan Ekim Devrimi hakikâti ile müsemma Leninizm'dir.

Ekim Devrimi'nden bahsetmek onun gündelik hayatın devrimcileştirilmesinden, devrimin güncelliğine uzanan diyalektiğini kavramaktan geçerken asla unutulmaması gereken: "Bizim doktrinimiz bir dogma değil, bir eylem kılavuzudur." "Biz, Marx'ın ya da Marksistlerin, sosyalizm yolunu bütün yönleriyle tanıdığını savunmuyoruz. Bu, saçmadır. Biz, bu yolun yönünü tanıyoruz. Hangi toplumsal güçlerin oraya götürdüklerini biliyoruz. Ama, somut olarak, pratik olarak, ne olduğunu, işe koyuldukları zaman milyonlarca insanın deneyimi bunu gösterecektir,"[3] uyarısıdır.

Ayrıca "Kapitalizm, bütün dünyada zafer kazanmıştır, ama bu zafer, emeğin sermayeye karşı kazanacağı zaferin başlangıcından başka bir şey değildir,"[4] kararlılığını dile getiren V. İ. Lenin'in, Ekim Devrimi'ne ilişkin, "Bu bir ilk zafer, nihai zafer değil henüz," yaklaşımının altı da özenle çizilmelidir.[5]

Sosyalizmin yeni(lenen) insan(lık)ın uygarlığı olduğu kanıtlayan Ekim Devrimi'nin, insanlık tarihini önemli kırılma noktalarından birisi olduğu kavrayışıyla, Büyük Fransız Devrimi, Paris Komünü, Meksika Devrimi, Çin Devrimi, Küba vd'lerinin tarihin önünü açarak, birbirlerini besleyen "11. Tez"ci inşa süreçleri olduğu da göz önünde tutulmalıdır.

Bu tür bir kavrayış ezilenler için hâlâ bir vazgeçilemezliktir; sürdürülemez kapitalist hakikâtin ortaya çıkardığı tablo ise, -Fikret Başkaya'nın söylemiyle!- "çöküş"tür.

Zamanın ruhu "çöküş"ün görünür, tarihin sahnesindeki tüm kapitalist yapıların gereksiz hâle geldiği bir kesitte somutlanırken; artık hiçbir kimse, hiçbir yer, hiçbir hava, hiçbir değer "çöküşten" azade değildir.

Kolay mı? Olağanüstü bir dönemden geçiyoruz. Kâr ve sermaye birikimini arttırmak amacıyla yapılan kapitalist üretim, doğada ve toplumda büyük tahribatlara yol açarak çelişkileri alabildiğine derinleştirmiş, bir kırılma ve patlama noktasına taşımıştır. Tarihsel bir tıkanma yaşayan kapitalizm bugün tüm insanlığı bir var oluş sorunuyla karşı karşıya getirmiş bulunuyor. Ekonomik kriz, salgın, ekolojik kriz, savaş ve göç sorunu, akıl almaz boyutlara varan toplumsal eşitsizlik...

Evet kapitalizm III. büyük buhranını yaşıyor. Krizin, sistemin merkezindeki emperyalist ülkelerde patlak vermesi, küresel ölçekte yaşanması ve daha önemlisi kapitalizmin artık yaşlı ve tıknefes olması gibi olgular, sömürü düzeninin ne denli büyük bir çıkışsızlıkla karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor. Kriz ve emperyalist savaş gerçeği, çürüyen kapitalizmin insanlığa umut olamayacağını bir kez daha gözler önüne sermiştir. Değişik cephelerde yoğunlaşmış bulunan emperyalist savaşın ve hegemonya kavgasının, kapitalist bunalımın şiddetlenen evrelerinde daha da kızışacağı ve bugünkünden farklı biçimlerle yaşanacağı açıktır. Tarihsel deneyim de gösteriyor ki, kapitalist bunalım, süregiden savaşların ve savaş tehdidinin de gösterdiği gibi, sistemin ve toplumsal yaşamın bünyesinde biriken çelişkileri her alanda keskinleştirmektedir. V. İ. Lenin'in isabetli tespitiyle, savaşlar devrimlerin anasıdır.

Kapitalizmin yarattığı karanlık bir taraftan insanlığa cehennemi yaşatırken, diğer taraftan yeni isyan dalgalarını tetikleyerek yeni Ekim'lerin temelini hazırlıyor.

Yeter ki gündelik hayatın devrimcileştirilmesinden, devrimin güncelliğine uzanan "11 Tez"in Leninist diyalektiğini kavrayıp, hayata geçirebilelim.

 

GÜNDELİK HAYATIN DEVRİMCİLEŞTİRİLMESİ

 

Leninizm'in "topyekûn devrimcilik" olduğu yalanına sarılan "sivil toplumcu"lar; onun "Devrimin güncelliği adına gündelik hayatın devrimcileştirilmesi"ni "es" geçtiğinden, mevzi savaşlarını "küçümsediği"nden söz ederek; içi boş(altılmış) demokrasi/ve parlamentarizm şovlarını kutsarlar!

"İyi kapitalizm" sanrısıyla müsemma anti-Leninist lafazanlıklara Gail McHugh'un, "Yılan, ne kadar deri değiştirirse değiştirsin yine de yılandır!" uyarısını hatırlatarak ilerlersek...

Ezilenlerin nihai kurtuluşunu hedefleyen tarihsel süreklilik, gündelik hayat devrimcileştirilerek anlamlandırılabilir. Bu bağlamlı politik dönüşüm, gündelik hayat devrimcileştirmek için toplumsal çatışmaya girmeyi göze almayı "olmazsa olmaz" kılarken; devrimin "dünyası" ile gündelik hayatın "dünyası" birbirinden soyutlanamaz.

Baskının ve sömürünün damgasını vurduğu burjuva dünyada kitlelerin, kelimenin gerçek anlamında, hiçbir varlığı yokken; "politik dönüş" tartışmalarını, dip dalgaların "devrimci tahayyüllerinin" bir boyutu olarak ele almalıyız. Yani, toplumsal dönüşümün sadece gündelik bir dönüşüm değil, bir gelecek tahayyülü olduğunu unutmadan!

Kaldı ki gündelik hayatın devrimcileştirilmesi kesintisiz devrim(cilik)den başka anlam taşımaz!

Unutulmasın: Burjuvazinin biz(ler)e dayattığı kâbus, insan(lık)ı tecrit etmek, bezdirmek ve hayattan koparmak için tasarlanmış pratiktir ve gündelik ilişkilerle çevrelenmiş özel mülkiyet ilişkileri tahakküm yapısını meşrulaştırır.

Bu durumda zamanımızın gerçek yaratıcılığı topyekûn devrimin amacını zorunlu kılar. Yani isyan, kapitalist uzam içindeki baskıcı güçlerin mantıksal bir sonucudur. İsyan bir olay ve en önemlisi de hakikâttir. Her isyan bir karşı duruş alanı yaratırken; bir mücadele ile direnişi ifade eder. İsyanların sebepleri kadar mantıkları da vardır, onun gerçekçiliği imkânsıza talip olmaya mahkûmdur.

"Gündelik hayat"tan söz ederken; sadece onunla sınırlanıp, aslî hedefi, yani bugünden iktidar hedefiyle geleceği biçimlendirmeyi "es" geçmemeli ve parlamentarizmi yerli yerine oturtabilmeliyiz.

Bu konuda "Sosyal-demokrat partiler her zaman ve her koşulda, yığınların örgütlenmesi ve sosyalizmin yayılması için en küçük legal olanaktan yararlanmayı ihmal etmemekle birlikte, legal çalışmanın kölesi olmaktan da, kendilerini kurtarmalıdırlar."[6] "Ezilenlerin birkaç yılda bir ezen sınıfın hangi temsilcilerinin parlamentoda kendilerini temsil edip bastıracağına karar vermelerine izin verilir." "Parlamento çalışmaları, bazılarına bakan koltuğu sağlar, bazılarını ise hapishaneye, sürgüne, kürek cezasını çekmeye gönderir. Kimileri burjuvaziye, kimileri proletaryaya hizmet eder. Kimisi sosyal-emperyalisttir, kimisi devrimci Marksist,"[7] vurgusuyla V. İ. Lenin şunları der:

"Doğru bir politika en iyi politikadır. Prensiplere dayalı bir politika ise en pratik politikadır."

"Eğer birleşmek zorundaysanız diye yazıyordu parti liderlerine Marx, hareketin pratik amaçlarını karşılayacak anlaşmalara girin ama ilkeler konusunda herhangi bir pazarlığa izin vermeyin, teorik ödünler vermeyin."[8]

"Devrimci savaşım yöntemlerini savunmak, tartışmak, değerlendirmek ve hazırlamak amacıyla bir illegal örgüt kurulmaksızın yığınların devrime yöneltilmeleri olanaksızdır."[9]

Aynı konuda "Parlamenter budalalık, talihsiz kurbanlarında, tarihte ve gelecekte tüm dünyanın, kendilerinin de üyesi olma onurunu taşıdıkları belirli temsil organlarındaki oy çoğunluğu tarafından yönetilip belirlendiğine ve meclis duvarları dışında olup biten savaşlar, devrimler vb. bütün her şeyin, o anda yüce meclislerinin gündemini işgal eden önemli konu her ne ise, bununla alâkâlı kıyas kabul etmez olaylarla karşılaştırıldığında bir hiç olduğuna cidden inanmak şeklinde kendini gösteren bir bozukluktur."[10]

Evet parlamentarizmin, seçimin çözüm olduğu yanılgısına sarılıp, onu beslemeden: "İki anlamda uyanık olalım: Auschwitz'den bu yana insanın ne yapabileceğini biliyoruz. Hiroşima'dan bu yana da neyin tehlikede olduğunu biliyoruz."[11]

"Yaşamın bir düşüş olarak görülebileceği düşüncesi, insan imgeleminin içkin bir öğesidir. 'Düşlemek düşüşün mümkün kılındığı yüksekliği kavramaktır'..."[12]

"Zamanımızın gerçek bireyleri, kitle kültürünün kof, şişkin kişilikleri değil, ele geçmemek ve ezilmemek için direnirken, acının ve alçalışın cehennemlerinden geçmiş fedailerdir."[13]

O hâlde gündelik hayatın devrimcileştirilmesini parlamenter "mevzi"den değil, ezilenlerin gündelik "siper savaşları" temelinde ele alarak kapitalist barbarlığın eşitsizliğine karşı direniş ütopyasıyla ilişkilendirmek gerekirken; gündelik hayat düzen dışı alternatifsiz aşıl(a)maz.

Fikret Başkaya'nın, "Çöküş kaçınılmaz. Bir sürdürülemezlik durumu ortaya çıkmış bulunuyor," notunu düştüğü sürdürülemez kapitalizm tablosunda "Doğrudan rejimi değiştirmeyi, verili durumu aşmayı radikal olarak sorun etmeyen hiç bir mücadelenin, hiç bir hareketin bu dünyada bir şeyler kazanma şansı yoktur. Zira kimlik mücadelesine odaklanmak, neo-liberal kapitalizmin değirmenine su taşımaktır. Bu sorunuzla ilgili olarak son olarak şöyle diyelim: Doğrudan kapitalizmi aşmayı hedeflemeyen hiçbir hareketin şu lânet olası kapitalizm dahilinde hiçbir şansı yoktur. Bir baltaya sap olma ihtimali yoktur. Şeylerin seyrini değiştirmesi mümkün değildir. Biz Kürtler, biz Alevîler, biz siyahlar, biz kadınlar, vb... demek önemlidir ama 'Biz ezilenler, biz sömürülenler' demek çok daha önemlidir."

Gerçekten de Meclis'i "içi boş bir midye kabuğuna" benzeten Başkaya'nın işaret ettiği üzere "Mücadele zeminini değişmeli"yken; aksine "Hep onların koyduğu kurallara göre, onların sahasında, onların koşullarında maça çıkılıyor, mücadele ediliyor. 'Ben senin ne oyununu ne de oyununun kurallarını kabul etmiyorum' demek lazım. Bu hâliyle hâlâ bildik siyaset tarzında ısrar etmek, abesle iştigal etmektir. Meclis tam bir içi boş midye kabuğuyken hâlâ orada bulunmak niye? Artık oyuna gelme durumuna son vermek, kendi oyununu kendin kurma zamanı gelmiş olmalı. Sahte oyunların figüranı olmanın bir âlemi yok!"[14]

Çünkü parlamentarizm "yapmaz"/ yapamaz!

Malum: "Yapmak" özneyi etkinleştiren, süreci onun yaratıcı eylemine tabi kılan bir duruma işaret eder. "Olmak" ise kendiliğindenlik, edilgenlik, pasif izleme anlamlarını içerir. "Siz oy verince... olacak!" gibi...

Not edin: Kapitalist devlet "makinesinin" organları, kadroları, iç düzeneği, kültürü, teknolojisi, mali kaynakları, amaçları düzenin parçası parlamentarizmi besler ve seçimlerle "değiştirme" ısrarı da "düzeni" değiştirmez, pekiştirir.

Tıpkı milletvekili(miz) Musa Piroğlu'nun bir zamanlar ifade ettiği gibi: "16 yıllık sürecin sonunda neredeyse her seferinde sandık yoluyla iktidarı durdurma ve bunun üzerinden sisteme müdahale etme temelinde ortaya konan strateji bu stratejinin inşa ettiği propaganda, bu propagandanın yarattığı motivasyon her sandık yenilgisiyle kitlelerde büyük hayal kırıklıklarının, moral bozukluklarının oluşmasına yol açmış, örgütsüzlüğün kalıcılaşmasına sebep olmuştur. Seçimi iktidarı devirmenin temel aracı olarak ele alan bu bakış açısı kaçınılmaz olarak siyaseti bu siyasetin ittifak ve örgütlenme şeklini seçimle tarif edip sınırlandırmış gevşek amorf örgütsel ilişkiler ve sınıf zemininden kopuk verili kimlik siyasetine yaslanan siyasal tespitler ve taktikler üretilmesine sebep olmuştur."[15]

 

DEVRİMİN GÜNCELLİĞİ

 

György Lukács'a göre V. İ. Lenin'in düşüncesinin temeli, emperyalizm ve savaşlar devrinde gerek Rusya'ya dair hadiseleri gerekse uluslararası gelişmeleri, "devrimin güncelliği" perspektifinden kavramasıdır. Ona göre Eduardo Bernstein tipi revizyonistler ile Karl Kautsky'yi birleştiren husus, devrimin evrensel güncelliğini reddetmeleridir.

"Kaba bir Marksistin gözünde burjuva toplumunun temelleri o kadar sarsılmaz bir sağlamlıktadır ki, bu temellerin son derece göze çarpan biçimde sarsıldığı anlarda bile yalnızca 'normal' duruma dönülmesini diler, burjuva toplumunun bunalımlarını geçici olaylar olarak görür ve böyle zamanlarda bile mücadeleye kesinlikle yenilmez olan bir kapitalizm karşısında akıl dışı ve sorumsuz bir isyan olarak bakar."

Oysa V. İ. Lenin devrimi bir ufuk olarak değil, aktüel bir mesele olarak kavramaktadır.

"Devrimin güncelliği, tek tek her günlük sorunun, toplumsal tarihsel bütünün somut bağlamı içinde ele alınması, bunların proletaryanın kurtuluş momentleri olarak incelenmesi demektir. (...) Bu ise yalnızca, günlük her sorunun -günlük sorun olarak bile- aynı zamanda devrimin temel sorunu olduğu anlamına gelir."[16]

Yani devrim artık bir teorik soyutlama değil, güncel meseledir. V. İ. Lenin'den oldukça farklı bir terminoloji kullanan Walter Benjamin'in deyişiyle, "Bu gelecek içerisinde her an, Mesih'in geçebileceği küçük kapı"dır artık.[17]

Yani devrim, ancak güncel ve gerçekleşebilir bir mesele olarak kavrandığında onunla günlük mücadeleler arasında somut bağlar kurulabilir. Oysa bu ikisi arasındaki güncel bağları kesmek, sağ oportünizmin evrimciliğine ya da sol oportünizmin maceracılığına varır.

Tekrarda yarar var: Devrimin güncelliği, tarihsellik içinde bireyin devrimi somut olarak bilince çıkarması; güncel olanın tarihsellik bağlamında düşünülmesi ve yapılmasıdır.

Toplumsal ilişkilerin köklü dönüşümü olarak devrimin stratejisi ve programının, güncel politika içinde taktiklerle gerçekleştirme iradesidir.

Güncel/ güncellik sözcüğü, Fransızca aktüel/act (eylemek), "gündem" sözcüğünün kökeni gösterilen Latince "agendum" (davranmak)" ya da "mod, usul, taze, yeşil" içerikleriyle düşünüldüğünde daha somut anlamlarını bulur.

Düşünce ve eylem birliğidir güncellik. Devrim "moduna girmek" devrimin "usulünce" gitmektir. Yaygın halk deyimleriyle devrimin "telinde çalmak" devrimcinin "içindeki tazelik"tir, devrimin güncelliği fikri ve ruhu.

Devrimin ön günlerinde V. İ. Lenin "Gri teoridir, dostum; ama yeşil yaşamın sonsuz ağacıdır," derken bu anlam ve ruhla seslenir.

Devrim, bireylerin romantik coşkusuyla gelen fetişleştirilmiş bir iradeden değil, bilimsel temelleriyle tarihsel bir olgu olarak meydana gelir. V. İ. Lenin için devrimin güncelliği meselesi daha inançlı, daha iradeli devrimci olmasından öte; onun Marksist tarih bilimi "tarihsel materyalizm" ışığında devrimin koşullarını temellendirmesinde aranmalı.

Tarihsel materyalizm, proletarya devriminin teorisidir. Tarihsel materyalizmin özü, emek- sermaye çelişkisinde proletaryanın tüm sınıfsal varlığını belirleyen toplumsal gerçekliğinin düşünsel özeti/sentezi olduğu; kurtuluş mücadelesi veren proletarya, devrimci öncü rolünün berrak bilincini onda bulduğu için böyledir.

V. İ. Lenin'in önemi de Marksist öğretinin, tarihsel materyalizmin özünü derin ve geniş kavrayışında; bunun yanında yaşadığı dönemin, kapitalist sistemin fenomenlerinin proleter devrime yönelik eğilimlerini doğru olarak analiz edip kavramlaştırmasında saklıdır.

Özetle devrimin güncelliği, V. İ. Lenin'in temel düşüncesi ve aynı zamanda onu Karl Marx'a kesin bağlayan noktadır; György Lukács'ın da işaret ettiği üzere:

György Lukács, Marx'ın yöntemini, "İngiliz fabrikasının mikrokosmosu içinde, onun toplumsal öncülleri, koşul ve sonuçlarında, onun oluşumuna yol açan ve varlıklarını sorunlu bir hâle sokan tarihsel eğilimlerde, bir bütün olarak kapitalizmin makrokozmosunu hem teorik hem de tarihsel olarak ortaya çıkarmıştır,"[18] diye açıklarken; V. İ. Lenin'in yöntemine dair şunları der:

"Bugün, Marx'ın kapitalizmin genel gelişmesi için yaptığını, zamanımızda Lenin'in başardığını bilen çok az kişi var. Lenin, modern Rusya'nın gelişme sorunları içinde -yarı feodal bir mutlaki yönetim altında kapitalizmin oluşum sorunlarından, geri bir köylü ülkesinde sosyalizmi gerçekleştirme sorunlarına dek- daima, tüm bir çağın sorunlarını gördü: kapitalizmin son aşamasına girildiğini ve proletarya ile burjuvazi arasında artık kaçınılmaz olan nihai mücadeleyi, proletaryanın -ve insanlığın kurtuluşu- yararına yönetme olanaklarını gördü.

 "Lenin asla, -tıpkı Marx gibi- zaman ve mekânca sınırlı, yerel Rus deneyimini genelleştirmedi. Tersine, o, dâhice bir bakışla, zamanımızın temel sorununu, ilk ortaya çıkacağı yer ve zaman içinde derhal seçti: Yaklaşan devrim. Ve bundan sonra, gerek Rusya'ya ilişkin gerekse uluslararası tüm olayları, bu perspektif içinden, devrimin güncelliği perspektifinden kavradı ve kavranabilir kıldı."[19]

Kısaca V İ. Lenin, kapitalizmin en gelişkin olduğu örneklere değil, kendi ülkesine baktı. Rusya'nın gerilik ve özgünlükleriyle kaynaşan koşullar içinde, Birinci Dünya Paylaşım Savaşıyla bağlantılı gelişmeler, sınıf mücadelesi ile koşullanmış örgütü ile devrim/iktidar perspektifini kaynaştırdı; tarihsel moment ve olanakları değerlendirerek Ekim Devrimi sıçramasında en önemli rolü oynadı.

György Lukács, V. İ. Lenin'in siyasal özgünlüğünü, "Devrimin güncelliği: Lenin'in temel düşüncesi ve aynı zamanda onu Marx'a kesin olarak bağlayan nokta budur,"[20] diyerek açıklarken; söz konusu bağı, "Toplumsal-tarihsel bütünün tam bir çözümlemesi"ne dayandırır.

"Devrimin güncelliği, tek tek günlük her sorunun, toplumsal-tarihsel bütünün somut bağlamı içinde ele alınması, bunların proletaryanın kurtuluş momentleri olarak incelenmesi" olarak açıklar.

Özetin özeti : "Günlük her sorunun -günlük sorun olarak bile- aynı zamanda devrimin temel sorunu olduğu"[21] köktenci yaklaşımı V. İ. Lenin'deki hâkim düşüncedir.[22]

Bunun içindir ki György Lukács, V. İ. Lenin, "Devrimci işçi sınıfı hareketinin Marx'tan beri yarattığı en büyük düşünür," derken yanılmıyordu.

V. İ. Lenin, "Sovyetler + Parti = Ekim Devrimi" formülünün hayata geçirilmesine önderlik ederken; "Devrimi hazırlama görevi partiye düştüğü için parti, devrimci kitle hareketinin -eş zamanlı olarak ve eşit ölçüde- hem ön şartı hem sonucu, hem üreticisi hem de ürünü hâline gelir,"[23] diye ekler György Lukács...[24]

Ancak burada sadece öncü (parti) ile zafer kazanılamayacağını[25] ve de Rosa Luxemburg'un[26] uyarıları da unutulmadan; sovyet (şûra, meclis, konsey) zorunluluğunun altı; "Parti sınıfın öncüsüdür ve görevi kitleleri yönetmektir, salt kitlelerin ortalama siyasal düzeyini yansıtmak değil,"[27] gerçeği "es" geçilmeden çizilmelidir.

 

DEVRİM, İKTİDAR, SOVYETLER

 

Leninizm'in her devrimin bir iktidar sorunu olduğu gerçeğini kilit mesele olarak gördüğü bir "sır" değildir. Malum: "Her devrimin temel sorunu iktidar sorunudur," der V. İ. Lenin...

Yukarıda da işaret ettiğim gibi V. İ. Lenin, bir partinin tasarısından değil, işçilerin kendi mücadelesinin içinden çıkan sovyetlerin, yeni tarz bir devletin çekirdeği olabileceğini savundu. Bunu da "Tüm İktidar Sovyetlere" sloganıyla formüle etti, bunu bir hükümet değişikliği olarak değil farklı tipte bir devletin ortaya çıkmasının başlangıcı olarak görüyordu:

"... 'İktidar Sovyetlere' sloganı çok sık 'Sovyet çoğunluğu içindeki partiler kurulu' anlamına geliyormuş gibi yanlış yorumlanmaktadır... 'İktidar Sovyetlere' eski devlet aygıtını tümüyle kökten yeniden şekillendirmek demektir. Yani, Sovyetlerin gerçek bir demokratik aygıtı, yani, halkın -işçi, asker ve köylülerin- örgütlü ve silahlı çoğunluğudur. Halkın çoğunluğuna inisiyatif ve bağımsızlık tanımak demektir."[28]

Gerçekten de 1905'te Sovyetler ilk oluştuğu zaman V. İ. Lenin, onları mücadele organı olarak nitelerken haksız değildi. "Emekçi Temsilcileri Konseyi ne bir işçi parlamentosu, ne de bir proleterci devletin organı, ve hatta ne de herhangi bir hükümet organıdır. (Konsey) belli amaçların elde edilmesi için girişilen bir mücadelenin organıdır. (...) İşçi Delegeleri Konseyi veya Parti? Bence işin doğrusu şu olmak gerek: Hem İşçi Delegeleri Konseyi, hem de Parti..."[29]

Lakin pratiğe bağlı olarak Sovyetler konusu ve Bütün İktidar Sovyetlere siyaseti, devingen içeriklidir. 1905'te parti ile birlikte mücadele organı, 1917'de Geçici Hükümet karşısında emekçi iktidarı adayı bir organ, emekçi sınıfların ve bütün solun mücadele ve ittifak örgütlenmesi, Nisan-Temmuz döneminde yapılabilse idi barışçıl geçişi sağlayabilecek tek araç, giderek bir ayaklanma çağrısı ve "Kitle hareketi ve devrimci mücadele sonucunda vücuda gelen bir iktidar biçimi"dir.[30]

Yeni iktidar biçimi, yeni bir rejimi ifade eder. "Sovyetler sistemi, parlamenter sistemin avantajlarının, yakın ve doğrudan demokrasinin, yani hem yasama hem de yürütme erkinin halkın seçilmiş temsilcilerinin elinde toplanmasından kaynaklanan avantajları ile bütünleştirilmesi olanağını yaratır. Burjuva parlamenter sistem ile kıyaslandığında, bütün bunlar, demokrasinin gelişiminde evrensel ve tarihsel önem taşıyan yönlerdir."[31]

Bu noktada György Lukács'ın, V. İ. Lenin çözümlemesine değinmekte yarar var. O, Lenin'in, "Saf bir sosyal devrim bekleyen biri onu asla yaşayamaz. Ve böyle biri, gerçek devrimi anlamayan, yalnızca lafta devrimci olan bir kişidir,"[32] sözlerini aktardıktan sonra burjuva ve proleter devrimlerin diyalektiğine dair V. İ. Lenin'den hareketle şunları söyler:

"Çünkü gerçek devrim burjuva devrimin proleter devrime diyalektik dönüşümüdür. Geçmişteki büyük burjuva devrimlerinin önderi ya da yararlananı olan sınıfın artık nesnel açıdan karşıdevrimci olduğu gibi tartışılmaz tarihsel bir olgu, asla, bu devrimlerin çevresinde dolandığı nesnel sorunların artık toplumsal açıdan sona erdiği, bu sorunların devrimci çözümüyle hayati ilgileri bulunan toplumsal tabakaların tatmin olduğu anlamına gelmez. Tam tersi. Burjuvazideki karşı devrimci dönüşün anlamı, sadece, proletarya karşısında düşmanca bir tavır alması değil, aynı zamanda burjuvazinin kendi devrimci geleneklerinden de vazgeçmesidir. Burjuvazi kendi devrimci geçmişinin mirasını proletaryaya devreder. Bundan böyle, burjuva devrimini mantıksal sonucuna götürebilecek konumda olan tek sınıf, proletaryadır. Yani bir yandan burjuva devrimin güncelliğini hâlâ koruyan talepleri ancak bir proleter devrimin çerçevesi içinde gerçekleşebilecektir, öte yandan bu taleplerin tutarlı biçimde gerçekleştirilmesi bizi zorunlu olarak bir proleter devrime götürecektir. Hasılı bugün proleter devrim, aynı anda burjuva devrimin hem gerçekleşmesi, hem de aşılması demektir."[33]

Şunu yüksek sesle telaffuz etmeliyiz: Ekim Devrimi ile Rusya'da bir şey olmadı; dünyada her şey alt üst oldu! Büyük Fransız İhtilali, Paris Komünü, XX. yüzyılın iki emperyalist savaşı gibi, şeylerin seyrini derinden ve kalıcı bir şekilde değiştirmişti.

Ekim Devrimi, eşitlik ve özgürlük için olduğu kadar, tokluk için de bir umuttu. Dünya tarihi açısından bakıldığında Ekim Devrimi, 1789 Fransız Devrimi ile başlayan büyük devrimler dalgasının ikinci halkası, 1848'de başlayan işçi devrimleri sürecinin doruğuydu.

Diğer bir deyişle Ekim Devrimi sadece XX. yüzyılın değil, "modern zamanlar"ın da en önemli tarihsel, toplumsal, politik olaylarından biriydi.

Kolay mı? "Devrim varolan yapıları altüst eden ve çok karmaşık bir dönemdir. Bir de buna İç Savaş eşlik ederken iktidarda kalmak "maharet ister". "Devrim döneminde azınlığın çoğunluğa dönüştüğü ve görüş ayrılığının kamp değiştirdiği görülür."[34] V. İ. Lenin önderliğindeki parti, dünya devriminin bir parçası Ekim Devrimi ve 'Nisan Tezleri' ile bunu başardı.

Ekim Devrimi'ni bir "darbe"den ibaret gören liberal tarihçilerin yakıştırmasına gelince; bu rezilliğe ilişkin olarak V. İ. Lenin, 'Marksizm ve Ayaklanma' başlıklı makalesindeki, "Başarmak için, ayaklanma bir komploya değil, bir partiye değil, ama en ileri sınıfa dayanmalıdır. Birincisi bu. Ayaklanma halkın devrimci atılımına dayanmalıdır. İkincisi bu. Ayaklanma, yükselen devrim tarihinin, halkın ileri saflarının etkinliğinin en büyük olduğu, düşman saflarında ve devrimin güçsüz, kararsız, çelişki dolu dostlarının saflarında duraksamaların en güçlü olduğu bir dönüm noktasına dayanmalıdır. Üçüncüsü de bu," satırlarını bile anımsatmak yeter de artar!

Kaldı ki söz konusu üç koşul, Ekim Devrimi'nin gerçekleştiği gün şüphesiz mevcutken; sözü yine V. İ. Lenin'e bırakalım:

"İktidar durumuna gelmek için, bilinçli işçiler çoğunluğu kazanmalıdırlar, yığınlar üzerinde hiç bir zor uygulanmadığı sürece, iktidara geçmenin başka yolu yoktur. Biz Blankici, yani iktidarın bir azınlık tarafından alınması yandaşları değiliz. Biz Marksist, yani proleter sınıf savaşı yandaşlarıyız; küçük-burjuva coşkunluklara karşıyız, sonuna değin şovenizme, söz ebeliğine, burjuvazi kuyrukçuluğuna karşıyız."

Kaldı ki "Tek bir düsturumuz, tek bir sloganımız var: Çalışan herkesin hayatın nimetlerinden yararlanma hakkı vardır. Emekçilerin kanını içen aylaklar ve asalaklar bu menfaatlerden mahrum bırakılmalıdır. Ve ilan ediyoruz: Her şey işçiler için, her şey çalışan insanlar için!" diye haykıran V. İ. Lenin 1919'da, "Sovyet iktidarı iki yıl içerisinde Avrupa'nın en geri ülkelerinden birinde kadınları özgürleştirme ve statülerini 'güçlü' cinsle eşitleme konusunda, dünyanın tüm ileri, aydınlanmış, 'demokratik' cumhuriyetlerinin 130 yılda yapabildiğinden fazlasını gerçekleştirdi," dedi.

Ekim Devrimi'nin önemi, egemenlerin iktidarının yıkılamaz olduğuna dair ön kabulü yerle bir eden ilk deneyim olması yanında; yoksulları tarihin sahnesine çıkarması ve "Her devrimin temel sorunu iktidar sorunudur" diyerek "kendiliğindenlik" ve evrimci, reformist siyaset tarzından kendini ayırmasıydı. 

Ekim Devrimi şahsında V. İ. Lenin, "Somut durumların somut tahlili ve zinciri sürükleyen halka" temelindeki gündelik hayatın devrimcirilmesi ile toplumsal soru(n)ları sınıfın tarihsel sürecine bağlar.

Gerçekliğin açığa çıkmamış olanaklarını, yaratıcı olasılıkları görürken; devrimci, değiştirici nitelikler kazanır. Bu bağlamda V. İ. Lenin'in devrim anlayışı, kapitalizmin, örgütlü, sınıfsal bir müdahale sonunda son bulacağı önermesini içerirken; "Her gerçek devrimi belirleyen şey, o zamana kadar bilinçsiz olan, ezilen emekçi yığınlar arasında siyasi mücadeleye atılmaya hazır insan sayısının hızla on misline ve belki de yüz misline yükselmesidir,"[35] hakikâtini anımsatır.

Ve nihayet Prof. Dr. Taner Timur'un, "1917 Devrimi tüm insanlığa büyük umutlar saçan bir hareket olarak başladı; yarı feodal bir toplumda kısa sürede yapısal bir dönüşüm sağladı. Verdiğiniz örnek de bu başarının göstergelerinden biri. Ne var ki bir dünya devrimine dönüşemediği ve uluslararası kapitalizm tarafından kuşatıldığı için yayılma olanakları tıkandı; içine kapandı ve katılaştı. Sosyalizm dünyaya yayılsaydı, insanlık daha insancıl konumda olacaktı,"[36] notunu düştüğü Ekim Devrimi, elbette bir aşırılıktı.

Kolay mı? "28 Temmuz 1917'de 'Rus Aşırılıkçıları/ I Massimalisti Russi' başlıklı makalesinde Antonio Gramsci, V. İ. Lenin'e ve 'aşırılıkçı' diye nitelediği politikalara tam destek verdiğini ilan etti. Ona göre bunun temsil ettiği şey, 'devrimin sürekliliği, devrimin ritmi ve dolayısıyla devrimin kendisiydi'..."[37]

Tam da bunun için sosyalistlerin, Ekim'in "aşılığı"ndan vazgeçmeleri mümkün değilken; Ekim Devrimi'nden yıllar sonra -yaşanan oncasına rağmen![38]- devrim henüz sona ermiş değildir!

 

KAPİTALİZMİN III. BÜYÜK BUNALIMI

 

Evet, sürdürülemez kapitalizmin III. Büyük Bunalımı, yeni(lenen) Ekim Devrim'lerini Virginia Woolf'un, "Bir hayali öldürmek, bir gerçeği öldürmekten daha zordur," ifadesindeki üzere, bir kez daha tarihin sahnesine çağırmaktadır.

Dünyanın önde gelen merkez bankaları küresel durgunluk uyarısı yapıyor.[39] Yerküre şiddetli bir ekonomik kırılganlık çağına giriyor. Ücretler düşüyor, mali sıkılaşma uygulanıyor, finansal türbülans yaşanıyor. Gelişmiş ülkeler bu türbülanstan kendini kurtaramaz.

Kolay mı? Hiçbir şey eskisi gibi değil; neredeyse her alanda kesintisiz bir kriz hâli yaşanıyor artık.[40]

Yıllar sonra stagflasyon geri geldi. Dünya ticaretinde siyasi nedenlerle devreler kopuyor. Kapitalist uygarlık çok "sıra dışı" bir döneme giriyor. Yerküre XIX. yüzyılın sonundaki çok kutuplu hâline geri dönüyor. Dünya hızla bir ekonomik daralmaya doğru ilerliyor.

III. Büyük Bunalım, "depresyonluğunu" asıl şimdi gösterecek gibi...

Söz konusu hâlin dünya çapında sınıf mücadeleleri açısından anlamı açık: Emperyalist ülkelerde sınıf mücadeleleri, bugün İngiltere ve Fransa'da ilk işaretleri görüldüğü gibi, yükselecek.

Orta gelirli ve yoksul ülkelerde ise yoksulluk, açlık, işsizlik ve sefalet, Latin Amerika ülkeleri Peru ve Ekvador'da ve güney Asya ülkesi Sri Lanka'da görüldüğü gibi büyük isyanlara ve devrimlere gebe.

Ancak faşizm tehlikesi de (İtalya ve Brezilya'ya dikkat!), dünya savaşı tehdidi de imkân dahilinde...

Eduardo Galeano'nun, "Ona kriz diyorlar, ama asıl adı düzenbazlık. Para az değil; hırsızlar çok kalabalık,"[41] diye betimlediği güzergâhta artık her şeyin mümkün: İklim krizi, gıda krizi, enerji krizi, virüsler, toplumsal ayaklanma, nükleer savaş ya da başka bir dünya...

'Credit Suisse-Global Wealth Report'a göre uygarlığın toplam servetinin yüzde 80'inden fazlasının, toplam hanehalkının yüzde 10'undan azının elinde toplanmış olduğunu anımsarsak; artık uygarlığın geldiği noktada tek başına kurtulmak yok.

'Uluslararası Finans Enstitüsü' (IIF) verilerine göre, küresel borç toplamı 305 trilyon doları aşmış durumdayken;[42] küresel borç pandeminin en etkili döneminde, 2021'in ilk çeyreğinde GSYH'nin yüzde 366'sına ulaştı.[43] En yüksek borçluluk düzeyi yüzde 619 ile Japonya'da. ABD'nin GSYH'nin yüzde 359'u, Çin'in yüzde 334'ü oranında borcu bulunuyor.[44]

Eski Bangladeş Parlamento Üyesi Mahjaben Khaled'in, "Küresel bir kriz var, ancak bazı ülkeler diğerlerinden daha fazla acı çekiyor,"[45] notunu düştüğü iklimde kapitalizmin merkezindeki ekonomiler yavaşlıyor, İngiltere resesyona girdi. Dünya Bankası bir küresel resesyon bekliyor. Madalyonun öbür yüzünde enflasyon var. Yine, "stagflasyon" kapitalizmin bir "çıkmaz sokakta" olduğunu gösteriyor. Halkın büyük çoğunluğunun payına "geçim sıkıntısı" krizi ve öfke düşüyor.

 

YENİ(LENEN) -KAPİTALİST- DÜZEN(SİZLİK)

 

Lev Tolstoy'un, "Para esaretin yeni şeklidir," notuyla müsemma yeni(lenen) -kapitalist- düzen(sizlik), III. Büyük Bunalım ile katmerlenirken eşitsizlik ve açlık -sürdürülemez özellikler kazanarak- büyüyor.

Yeni(lenen) -kapitalist- düzen(sizlik) öyle bir vahşettir ki, 'Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) '2021-2022 İnsani Gelişme Raporu insani gelişmenin geriye gittiği[46] açıklamak zorunda kalırken; Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) yerkürede her yıl onlarca ton gıda israf edilip, milyonlarca insanın da açlıkla mücadele ettiğinin altını çiziyor.[47]

Yine FAO, 16 Ekim 2022 'Dünya Gıda Günü' açıklamasında, 2021'de akut gıda güvensizliği yaşayan yaklaşık 193 milyon kişinin olduğuna[48] ve küresel gıda krizini dünya nüfusunun yüzde 29.3'ünü doğrudan etkileyen bir soruna dönüştüğüne dikkat çekti.

BM 'Gıda Güvencesi ve Beslenme Durumu (SOFI) 2022' raporuna göre, yetersiz beslenme yaygınlığı 2019'da yüzde 8.0 iken 2021'de yüzde 9.8'e yükseldi.

Açlık Covid-19 salgını ardından 150 milyon artarak 2021'de 828 milyon insanı etkileyen bir soruna dönüştü; Afrika'da 278 milyon, Asya'da 425 milyon ve Latin Amerika ve Karayipler'de 56.5 milyon kişiyi etkiledi.[49]

'Oxfam'ın, '2022 Eşitsizliği Azaltma Taahhüdü' (CRI) Endeksi'ne göre, OECD ülkelerinde en zengin yüzde 10'luk kesimin geliri, en fakir yüzde 10'un gelirinden on kat daha fazlayken;[50] yetersiz beslenen insan sayısı 2014'teki 607 milyondan 2022'de 800 milyonu aştı.

2021'de dünya çapında 193 milyon insan açlık sınırındaydı ki bu 2020'deki rakamlara 40 milyon kişi daha eklenmiş demek oluyor.[51]

'Alman Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü'ne (DIW) göre, 1995-2019 kesitinde Almanya ekonomisinde gelirler artarken sınıflar arasındaki fark açılmaya devam etmiş. Nüfusun üst yüzde 10'u toplam varlıkların yüzde 60'ından fazlasını edinirken alt yüzde 50'sini oluşturan yaklaşık 40 milyon kişinin payına ülkenin toplam varlıklarının yalnızca yüzde 1.3'ü düşmüş;[52] Hindistan'ın en yoksulları arasında intiharlar artıyor. 2021'de ilk kez, günlük ücretle çalışanlar, ülkede intihar sonucu ölenlerin yüzde 25'inden fazlasını oluşturdu. 2014'de bu oran yüzde 12 idi![53]

Kolay mı?

Afrika kıtasında 3 tane milyar dolarlık zengin, kıtada yaşayan nüfusun yüzde 80'nin gelirlerinden daha fazla yıllık gelire sahip ve dünyanın en zengin 26 kişinin serveti dünya nüfusun yarısına eşit[54] ve daha önce de vurguladığım gibi, 'Credit Suisse'in Küresel Servet Raporu', dünya nüfusunun on yıllardır yaklaşık yüzde 8-10'unun, toplam küresel servetin yüzde 85'ini edinmeye devam ettiğini ortaya koyuyor.[55]

 

EVET, İSYAN(LAR)!

 

Sürdürülemez kapitalizmin III. Büyük Bunalımı ile yeni(lenen) düzen(sizlik), tüm zenginliğin bir avuç insanda toplanmasını kamçılarken, toplumun ekseriyetini işgücünden başka satacak bir şeyi olmayan mülksüzlere dönüştürerek ve sefalet çeken kitleleri büyütmektedir.

Esasında gelir eşitsizliği uçurumunun akıl almaz ölçüde genişlemesi, emekçi kitlelerin isyan dalgasının durup durup yeniden patlamasının temel sebebidir. Bugün 2 milyardan fazla insan günde 1.90 dolar ile 3.20 dolar arasında bir gelirle derin yoksulluk koşullarında yaşıyorken;[56] isyan(lar) da kaçınılmaz oluyordu yani isyan dalgasının ardındaki nesnellik sürdürülemez kapitalizm idi!

Bugünün bir yakın geçmişi vardı elbette: 2018'de Tunus, Lübnan, Ürdün, Ermenistan, İran, Sudan, Macaristan, Bulgaristan ve Fransa'da emekçi kitleler dalga dalga meydanlara inmişlerdi. Cezayir ve Sudan'da ayağa kalkan emekçiler, birer hafta arayla tepelerindeki diktatörleri alaşağı etmeyi başarmışlardı. Dünya burjuvazisi tam isyan dalgası geri çekildi ve her şey bitti sanırken, bu kez başka ülkelerin işçi ve emekçi sınıfları "sıra bizde" diyerek isyan sahnesine girdi, girmeye de devam ediyor.

Haiti, Honduras ve Endonezya'daki yığınsal gösterilerin ardından, 2019'un Ekim başında ayağa kalkan Irak ve Ekvador emekçilerini, iki hafta sonra Şili ve Lübnan emekçileri izledi.

İsyanların patlamasına neden olan temel itici güç aynıydı: İşsizliğe, zamlara, hayat pahalılığına, yolsuzluklara, demokratik hakların ortadan kaldırılmasına ve çevre felâketlerine duyulan tepki!

2000 yılı, tartışmaya yer bırakmayacak bir dönemeç noktasıydı. Latin Amerika ülkelerinde patlak veren ardışık isyan dalgaları, daha sonra Arap coğrafyasına sıçramıştı: Cezayir ve Sudan'ın ardından Lübnan ve Irak sokaklarında yankılanıyordu.

Kolay mı?

2019 ve 2020 ise 44 ülkeyi saran ayaklanmalar ve isyanlar yaşandı. Bu dalgalanmalarda en dikkat çeken yön kent ayaklanmaları şeklinde gelişmeleri oldu. Yani kent ayaklanmalarının önümüzdeki dönemin devrimci stratejisinde son derece belirleyici bir içeriğe sahip olacağını şimdiden söyleyebiliriz. Kitleler her şeye rağmen başka bir dünya arayışını inatla ve umutla sürdürüyordu.[57]

  Bu yazı 4314 defa okunmuştur.

  FACEBOOK YORUM
Yorum
  YAZARIN DİĞER YAZILARI
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 30 26 1 3 68 20 81 +48
2 Fenerbahçe 30 25 1 4 79 25 79 +54
3 Trabzonspor 30 15 11 4 51 40 49 +11
4 Beşiktaş 30 14 12 4 40 36 46 +4
5 Kasımpaşa 30 12 11 7 53 55 43 -2
6 Başakşehir FK 30 12 12 6 38 35 42 +3
7 Çaykur Rizespor 30 12 12 6 36 47 42 -11
8 Antalyaspor 30 10 9 11 35 33 41 +2
9 Adana Demirspor 30 9 9 12 46 39 39 +7
10 Alanyaspor 30 9 9 12 38 42 39 -4
11 Sivasspor 30 9 10 11 36 43 38 -7
12 Samsunspor 30 10 14 6 35 41 36 -6
13 Kayserispor 30 10 11 9 36 43 36 -7
14 MKE Ankaragücü 30 7 11 12 36 39 33 -3
15 Hatayspor 30 7 11 12 36 40 33 -4
16 Konyaspor 30 7 11 12 31 42 33 -11
17 Gaziantep FK 30 8 15 7 34 44 31 -10
18 Fatih Karagümrük 30 7 14 9 34 38 30 -4
19 Pendikspor 30 7 15 8 34 61 29 -27
20 İstanbulspor 30 3 20 7 22 55 13 -33
Takım O G M B A Y P AV
1 Eyüpspor 27 21 5 1 64 23 64 +41
2 Göztepe 27 17 5 5 45 15 56 +30
3 Sakaryaspor 27 13 6 8 41 28 47 +13
4 Çorum FK 27 13 8 6 44 28 45 +16
5 Kocaelispor 27 13 8 6 39 31 45 +8
6 Bodrumspor 27 12 7 8 35 19 44 +16
7 Boluspor 27 12 8 7 26 28 43 -2
8 Bandırmaspor 27 11 8 8 37 24 41 +13
9 Gençlerbirliği 27 10 7 10 31 26 40 +5
10 Erzurumspor FK 27 10 7 10 26 21 37 +5
11 Ümraniyespor 27 9 12 6 32 39 33 -7
12 Keçiörengücü 27 8 11 8 24 33 32 -9
13 Manisa FK 27 7 10 10 33 33 31 0
14 Şanlıurfaspor 27 6 12 9 23 30 27 -7
15 Tuzlaspor 27 7 14 6 26 43 27 -17
16 Adanaspor 27 8 16 3 21 40 27 -19
17 Altay 27 5 19 3 12 55 15 -43
18 Giresunspor 27 2 21 4 12 55 7 -43
Takım O G M B A Y P AV
1 Esenler Erokspor 30 21 5 4 67 26 67 +41
2 Bucaspor 1928 30 18 3 9 46 19 63 +27
3 Van Spor FK 30 19 5 6 50 31 63 +19
4 1461 Trabzon FK 30 16 6 8 56 32 56 +24
5 Yeni Mersin İdman Yurdu 30 15 6 9 42 25 54 +17
6 Ankaraspor 31 14 6 11 39 26 53 +13
7 Ankara Demirspor 30 13 12 5 35 32 44 +3
8 Karacabey Belediye Spor 31 11 10 10 32 29 43 +3
9 Beyoğlu Yeniçarşıspor 30 12 13 5 35 31 41 +4
10 Diyarbekir Spor 30 11 12 7 32 30 40 +2
11 Kırklarelispor 31 9 12 10 24 34 37 -10
12 Hes İlaç Afyonspor 30 8 11 11 18 28 35 -10
13 Nazilli Belediyespor 31 10 13 8 35 49 35 -14
14 Altınordu 30 8 12 10 34 31 34 +3
15 Serik Belediyespor 31 8 13 10 25 34 34 -9
16 Zonguldak Kömürspor 30 7 15 8 29 49 26 -20
17 Kırşehir Futbol SK 31 5 20 6 28 61 21 -33
18 Bursaspor 30 5 17 8 22 50 20 -28
19 Adıyaman FK 30 3 22 5 20 52 14 -32
Takım O G M B A Y P AV
1 Aliağa Futbol A.Ş. 24 17 0 7 50 12 58 +38
2 Kepezspor FAŞ 23 18 1 4 47 11 58 +36
3 52 Orduspor FK 24 12 7 5 30 22 41 +8
4 Ayvalıkgücü Belediyespor 23 11 6 6 28 19 39 +9
5 Edirnespor 23 11 8 4 37 22 37 +15
6 İnegöl Kafkas GK 23 9 6 8 24 23 35 +1
7 Mardin 1969 Spor 23 10 9 4 31 26 34 +5
8 K.Çekmece Sinopspor 24 9 9 6 33 25 33 +8
9 Artvin Hopaspor 23 8 8 7 30 22 31 +8
10 Karabük İdmanyurdu Spor 23 9 10 4 21 31 31 -10
11 Talasgücü Belediyespor 24 8 14 2 24 37 26 -13
12 Kırıkkalegücü FK 23 6 12 5 18 29 23 -11
13 Gümüşhanespor 24 4 11 9 18 37 21 -19
14 Malatya Arguvanspor 23 2 17 4 9 40 10 -31
15 Tarsus İdman Yurdu 23 2 18 3 16 60 9 -44
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 İstanbulspor vs Çaykur Rizespor
 02/04/2024 Antalyaspor vs MKE Ankaragücü
 02/04/2024 Galatasaray vs Hatayspor
 02/04/2024 Gaziantep FK vs Alanyaspor
 03/04/2024 Sivasspor vs Fatih Karagümrük
 03/04/2024 Fenerbahçe vs Adana Demirspor
 03/04/2024 Kayserispor vs Kasımpaşa
 03/04/2024 Konyaspor vs Trabzonspor
 04/04/2024 Başakşehir FK vs Beşiktaş
 04/04/2024 Samsunspor vs Pendikspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 Keçiörengücü vs Çorum FK
 02/04/2024 Şanlıurfaspor vs Sakaryaspor
 02/04/2024 Boluspor vs Gençlerbirliği
 02/04/2024 Manisa FK vs Bodrum FK
 03/04/2024 Tuzlaspor vs Ümraniyespor
 03/04/2024 Adanaspor vs Eyüpspor
 03/04/2024 Altay vs Bandırmaspor
 03/04/2024 Kocaelispor vs Göztepe
 04/04/2024 Erzurumspor FK vs Giresunspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Diyarbekir Spor vs Nazilli Belediyespor
 03/04/2024 Esenler Erokspor vs Beyoğlu Yeniçarşıspor
 03/04/2024 Hes İlaç Afyonspor vs Altınordu
 03/04/2024 Kırklarelispor vs Bucaspor 1928
 03/04/2024 Kırşehir Futbol SK vs Adıyaman FK
 03/04/2024 Van Spor FK vs Ankaraspor
 03/04/2024 Yeni Mersin İdman Yurdu vs Karacabey Belediye Spor
 03/04/2024 Zonguldak Kömürspor vs Bursaspor
 03/04/2024 1461 Trabzon FK vs Ankara Demirspor
 03/04/2024 Kırklarelispor - Bucaspor 1928 Kırklarelispor ligde evindeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Kırklarelispor yenilmez
 03/04/2024 Diyarbekir Spor - Nazilli Belediyespor Diyarbekir Spor ligdeki son 5 maçında hiç kazanamadı  Nazilli Belediyespor yenilmez
 03/04/2024 Van Spor FK - Ankaraspor Van Spor FK ligde evindeki son 7 maçını kazandı  Van Spor FK kazanır
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Artvin Hopaspor vs Edirnespor
 03/04/2024 Ayvalıkgücü Belediyespor vs Gümüşhanespor
 03/04/2024 K.Çekmece Sinopspor vs İnegöl Kafkas GK
 03/04/2024 Malatya Arguvanspor vs Kepezspor FAŞ
 03/04/2024 Mardin 1969 Spor vs Aliağa Futbol A.Ş.
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu vs Kırıkkalegücü FK
 03/04/2024 52 Orduspor FK vs Karabük İdmanyurdu Spor
 03/04/2024 52 Orduspor FK - Karabük İdmanyurdu Spor 52 Orduspor FK ligde evindeki son 5 maçını kazandı  52 Orduspor FK kazanır
 03/04/2024 Tarsus İdman Yurdu - Kırıkkalegücü FK Kırıkkalegücü FK ligde deplasmandaki son 8 maçında hiç kazanamadı  Tarsus İdman Yurdu yenilmez
HABER ARŞİVİ
GAZETEMİZ
Tüm Anketler
Web sitemize nasıl ulaştınız?
ŞANS OYUNLARI
BİZİ TAKİP EDİN
  • YUKARI