FARKI FARK ETMEK BİLİNÇTİR ..

Bu söz daha önce söylenip, patenti alınmamışsa, bana ait olsun isterim.

Farkı fark etmek bilinçtir sözü ile sabah sabah ne demek mi istiyorum?

Çocukluğumuzun geçtiği köyde, kelimenin gerçek anlamında bize bir Alevilik dersi, Alevilik eğitimi verilmedi ama sonradan yaşadıkça başka yerleri gördükçe bizim Alevice bir yaşamız olduğunu gördükçe bilinçlendik. Biz Aleviliği derste öğrenmedik ama köyde Alevice yaşadığımız, hayatta gördüklerimizle şehirde Sünni kültürünü gördükçe farkı fark ederek, bilinçlenmeye başladık.

Benim bu farkı ilk fark edişim, ortaokulda ki arkadaşımın abisinin düğünü için bir Sünni köyüne gidince başladım.

Ortaokul son sınıfta arkadaşım Ali Dönmez’in abisinin düğünü vardı. Sanıyorum Aladağın bir Sünni köyünden gelin getireceklerdi, beni de davet etti düğüne gittim.

Kış günü hava soğuk. Büyükçe bir köy. Köye vardık ama bir tanıdığımız yok, kimse yüzümüze bakmıyor; dışarda kaldık, gidip bir boş ahırda sabahladık.

Bizim köyde bir düğün olacağı zaman, oğlan evi bir “Danışık yemeği” verirdi. Danışık yemeğine her evden bir kişi katılır; bu aksaçlılar meclisi gibi bir havaya bürünür.

Hazırlıklarını tamamlayan düğün sahipleri, komşular biz hazırlandık, hayırlı bir işimiz var, oğlumuz filan İle kızımız filanın düğününü yapacağız, düğün bizim değil sizin bunu nasıl yapalım derler. Köyde iki şey, düğün İle ölüm köylünün ortak sorunuydu.

O köy meclisi ya da ihtiyarlar meclisi havasındaki “danışık yemeğinde” önce “düğün kahyası” seçilir. Düğün kahyası düğünün her gidişinden sorumludur, düğün boyunca damat onun evinde, Konak döşeğinde oturur. Sonra düğünün günü, düğün süresi saptanır. Sonra düğünde güreş olup olmayacağı, olacaksa pehlivanlara verilecek töre belirlenir. Bundan sonra sıra hangi köylerin okunacağına gelir; köyleri okuyacak ohuyuntucular (ohuyuntucunun başka bir adı var mıydı bilmiyorum) belirlenirdi.

Ohuyuntuyu götürüp, o köyü davet edecek okuyuntucu burada alınan kararları gittiği köylüye bildirirdi; özellikle pehlivanlara verilecek sacıyı söylerdi.

Köylere okuyuntu götüren kişi, o köylerden gelecek olan misafirin sorumluluğunu da alırdı. Köye gelen düğüncüler, önde bayrak arkada davul zurna eşliğinde karşılanıp, yanda getirdikleri saçıları ile beraber, düğün kahyasının evine, bağın başına (damat adayının yanına) getirilirdi. Kahveci, konuğa bir kahve getirir; bundan sonra o misafirin konaklama işi çözülürdü. Eğer gelen konuğun köyde bir ahbabı varsa, onu o ahbabı gelip, misafir götürürdü, yoksa o konuğu misafir etme işini okuyuntucu üslenirdi. Okuyuntucu konuğu ya kendi misafir eder, ya da birine verirdi. Mesela konuk, saz çalışıyorsa derdi ki, “aşık, aşığımız sana yakışır bu aşığımızı sen konuk et” der böylece hiçbir misafir dışarda kalmazdı. Biz gençler o düğünde dışarda kaldık. Ben, yaşam farklarını fark etmeye buradan başladım haaa dedim kendi kendime demekki orada öyle burada böyleymiş dedim. Farkı fark etmek bir bilinçtir.

Kız üstüne giderken, gelini alıp gelecek yengeler olurdu. Bu bir gün öncesinden, davul zurna eşliğinde toplanırdı; bu yengeleri onere etme töreni gibi bir şeydi. Kızüstüne giden  Yengeleri de, o köyün kızları sahiplenip, onlar misafir ederdi.  Düğününe gittiğimiz o köyde böylesi hiçbir gelenek yoktu. Biz koca köyde dışarda kaldık. Hakikatin ayrıntıda olduğunu o gün anlayıp, ayrıntıya dikkat eder oldum.

*

Sonra Niğde cezaevine düştüm. Niğde cezaevi, devletin iflah olmaz olarak gördüğü,  kalburüstü solcuların toplandığı bir yerdi; hayatımın en büyük şansının Niğde Cezaevine düşmek olduğunu düşünürüm. Sol kültürün kalbur üstü kesimi vardı. O ortamdan çok şey öğrendim.

Hem Niğde cezaevinde hem de hayatımın diğer süreçlerinden tanıdığım sosyalist hareketin önderlerinin Aleviliği incelemediğini, üstünkörü olarak Aleviliği Şiiliğin bir versiyonu olarak düşündüklerini gördüm; bu yüzden Alevi türkülerini bile anlayamıyorlardı; Mesela Zeki Mürenin söylediği, Kul Himmetin, “Sabahın Seher vaktinde Ali’yi gördüm Ali’yi” deyişini dinletip, bu Alevi türküsü ne diyor deyin hiçbir sosyalist Önder bunu çözemez. Halkının türkülerine, halkın duygularına yabancı, onları anlayamayan bir sol, halkla ne kadar bütünleşe bilir ki?

Hani bunları derken, sol önderler bunları bilselerdi, halkla bütünleşselerdi, 12 Eylül yenilgisi olmazdı demiyorum, bunu demem ama burada bir sorun vardı diyorum.

Şimdi beni eleştirmenin dayanılmaz cazibesine kapılan kimi arkadaşlar, “Rıza sosyalist önderler Aleviliği bilmedikleri için solun yenildiğini söylüyor” derlerse ki benim sözlerimi böyle anlayanlar olmuş, bu fevkalade yanlış; ben böyle bir şey demiyorum. Ben diyorum ki bu eksiklik olmasa daha iyi olurdu diyorum.

Benim çocukluğum, gençliğim, Aleviler içinde, sazlı, sözlü, dem alınarak yapılan muhabbetler içinde geçti, böylesi ortamlar da büyüdüm. Orada güzel bir söz söylemek sanattı. Yunus Emre, sen bir söz söyle ki meleklerde bilmez ola demişti, Hatayi pişir pişir söyle sözü arasında ham bulunur diyordu. İrfan mektebi gibi olan, bu muhabbet meclislerinde yetişen biri olarak, sol içi tartışmaları gördüm, içine katıldım. Bizim sol içi tartışmalarımızda karşısındakine bir söz “geçirmek” ince işlerdi, bunların marifetini gördüm. Bu tartışmaların çoğunun sonunda “hır” çıkıyordu.  Şimdi yaşım kemelete erince, geriye doğru bakınca,  keşke diyorum keşke sol, böyle tartışmalar yapmak yerine Aleviler gibi muhabbet eyleme geleceğini sürdürselerdi dediğim oluyor; ben böyle deyince de, “ham ervahtan” kimi arkadaşlar benim, solcular Alevi olsaydı dediğimi sanıp öyle anlamışlar. Yok be kardeşim yok, ben böyle bir şey demiyorum, dememde, kimsenin Alevi olmasını istediğim falan yok ama farkı fark edin burada bir güzellik var diyorum hepsi bu kadar. Masumum anlaşılmadığımı düşünüp buna üzülüyorum

Hünkar ne demiş derler, “Derya ne kadar geniş olursa olsun, herkes kabı kadar alır demiş” derler. Ben ne dersem deyim herkes kabı kadar alıyor; ben bunu da gördüm.

Aşk İle

Rıza Aydın

11 Nisan 2021