BİR SORU İKİ CEVAP

Babam okur yazardı.

Okur yazar denilince bugün ne anlaşılır bilmem ama eskiden olur yazar denilince, Osmanlı Devletinin kullandığı alfabe ile okumayı da yazmayı da bilen adam anlaşılırmış.

Bizim evde hatta bizim köyde Osmanlı döneminde kullanılan alfabeye eski alfabe, Cumhuriyet döneminde kullanılan alfabeye de yeni alfabe denirdi; babam eski alfabeyi de yeni alfabeyi de okuyup yazardı.

Ben, babamdan önce eski alfabeyi öğrenmiştim. Babam yeni alfabe kolay, sen eski alfabeyi öğren yeni alfabeyi çok kolay öğrenirsin diyordu.

Eski alfabede sesli harf yoktu. Sessiz harfler yanyana getirilerek, bu sessiz harflerin arasına hangi sesli harf getirilerek bir sözcük çıkarılabilinir onu düşünüp yazıyı çözerdik; buna yazılan sözü çözmek, çözümlemek derdik. Eski alfabeyle yazılan bir sözcüğü çözmek için, zaman içinde alfabede onarma yapılmış, mesela sessiz harçların üzerine altına hareke denilen bazı işaretler konularak sözcüğü çözmeye yönlendirilmiş. Yazılan harfin altındaki işarete esire üstündeki işarete de üstüne derdik. Mesela “R” harfinin üzerinde (üstüne dediğimiz)  işaret varsa “re” ya da “ri” diye okurduk eğer altında yani esire dediğimiz işaret varsa onu”ra” diye olurduk, bir de ötüre denilen hareke işareti vardı, “R’nin” üzerinde ötüre hareketi varsa o zamanda “Rö” diye okurduk; bazı eski yazılarda hareke olmazdı onu okumak daha zordu. Bu okunuş biçimden dolayı yazılan bir sözü iki türlü okumak mümkündü; mesela Haci Bektaş’ın efsanevi hayatını anlatan kitabı, üstat Abdülbaki Gölpnarlı, “Vilayetname” diye okumuş, Gazi Üniversitesi ise “Velayetname” diye okumuş; bu iki okuyuşun ikisi de doğru kabul edilir ama Alevi geleneğin de “Velayetname” dendiği için bu okuyuş tercih edilir. Mesela Kalender Çelebinin huruç’unda Kalenden  Çelebi ile bu harekete öncülük eden, Kalender Çeleninin yoldaşı, Dulkadiroğlu beylerinden Dündar diye biri var; bunu kimi tarihçiler “Deli Dündar” diye okuyor, kimi tarihçilerde “Veli Dündar” diye okuyor. Bu iki okuyuşun ikisi de doğrudur ama ben bu halkın atın hasına, iyisine, “doru” yiğidin hasına da “deli” dendiğini bildiğim için “Deli Dündar” demeyi tercih ediyorum.

Unutmadan not söyleyeyim, eski alfabeyi okumak kolay yazmak zordu. İşte bu yüzde eski alfabeyi okumak taş yazmakta ayrı bir maharet gerektiriyordu; işte bu yüzden eski alfabe ile okumayı da yazmayı da bilen kişiye bu maharetini ifade etmek için okur yazar deniliyordu.

Benim babam işte bu anlamda okur yazardı.

Babam Yakup ABDAL dede ocağından geliyordu, filen dedelik yapmıyordu ama musahibi olan, yola girmiş, yola çok bağlı biriydi mesela onun yalan söyleyebileceğini, yanlış bir iş tutacağını kimse aklından geçirmez, hayal bile etmezdi.

Hangi alfabe ile yazılmış olursa olsun O, eline geçen kitabı okurdu, serbest zamanlarında onu hep kitap okurken görürdüm.

Bilge bir adamdı, az konuşurdu ama boş konuşmazdı. Ona bir soru sorunca, soruyu düşünür ona göre doğruluğuna inandığı olgun bir cevap verirdi. Bazan hatta çoğu zaman soruya bir temsil getirerek ya da bir fıkrayla cevap verirdi; o temsilin yada fıkranın içinden sen sorunun cevabını bulasın isterdi.

Babama birgün şöyle bir soru sordum.

Baba dedim, şöyle bir dede ya da bir kişi düşünelim. Mesela kişi (Dede) 52 ya da 53 yaşlarında olsun. Bu dede eşi ölünce, talibinin ya da çok yakın bir arkadaşının on ya da onsekiz yaşlarında ki kızı ile evlensin. Bu kişi bununla da yetinmesin on kadını daha eş olarak alsın, hatta bu eşlerinden biri de evlatlığı olan kişinin boşadığı, eski eşi olsun.

“Eeee” dedi babam.

“E’ si şu dedim. Böyle bir kişi Cem’e gelse, dede postuna oturup, Cem’i yönetmek istese böyle bir kişiye Cem’de dedelik yapmasına rızalık verirler mi?” dedim.

Babam derin derin düşündü.

Farzı mahal dedim.

“Böyle bir kişiyi dede postuna oturtmak şöyle dursun, böyle bir kişiyi Cem’e bile almazlar, böyle bir kişiyi ben de kendi hanemde  misafir bile etmek istemem dedi.

Peki tamam dedim başka bir şey sormadım.

Gün bu gün saat bu saat.

Şimdi bu soruyu, babam gibi olan, yaşı kemalete ermiş, Sünni bir alime sorsak, böyle bir kişi camiye gelip, namazı yönetmek istese, hatta müezzin olmak istese, hatta müftü olmak istese, olabilir mi desek ne cevap alırız?

Sünni alim bu soruya muhtemelen şöyle diyecektir, rehberimiz olan kutsal kitabımız buna cevaz (yani izin) veriyor. Böyle bir kişi, imamda olabilir, müezzinde olabilir hatta hatta müftüde olabilir diyecektir.

Bu cevaplar aynı değilse bu iki dini anlayış aynı değildir demek gerekir.  İşte bu yüzden sınavlarda “din ve ahlak bilgisi” sorusu sorulmamalıdır çünkü bu dini anlayışlar her konuya farklı cevaplar verirler.

Ben bu iki dini anlayışın hiçbirine iyi ya da kötü demiyorum. İnanç inançtır, bu iki inanca da saygı duyup anlayışla karşılıyorum ama bu iki anlayışın, bu iki inancın ayrı olduğunu görüp, bunları aynıymış gibi anlatmayalım istiyorum. Bundan dolayı da bu iki anlayışı bu iki inancı bir birine karıştırmamak için bunların  adlarını ayrı koyalım mesela birine Alevilik diğerinde Sünnilik diyelim istiyorum.  Bütün bunlardan dolayı, Aleviliği, Sünnilerin örgütsel birlikleri içinde yer alsınlar diye ham hayaller kurup, sıkıntı vermeyelim istiyorum. Bundan dolayı Alevi inanç yapıları ne Türkiyede ne de Avrupa’da Sünni anlayışların içinde yer alsınlar yiye uğraşıp, boşuna ham hayaller kurmayalım diye düşünüyorum.

Aşk ile

Rıza Aydın. 8 Haziran 2020 Kaymak Köyü.